Για ένα νέο σύστημα εισαγωγής στα ΑΕΙ-ΤΕΙ και την αναβάθμιση του Λυκείου

Για ένα νέο σύστημα εισαγωγής στα ΑΕΙ-ΤΕΙ και την αναβάθμιση του Λυκείου Πέμπτη, Φεβ. 19 2009

Γενικά Θεμης Λαζαριδης 8:01 μμ

του Ιωάννη Βέργαδου, τέως Πρύτανη και καθηγητή θεωρητικής Φυσικής του Παν. Ιωαννίνων

(από ομιλία στην Ένωση Ελλήνων Φυσικών)

exetastiko

Trackback URI

12 Responses to Για ένα νέο σύστημα εισαγωγής στα ΑΕΙ-ΤΕΙ και την αναβάθμιση του Λυκείου

Ο/Η sensei λέει:

19 Φεβρουαρίου, 2009 στο 9:21 μμ

1. Διάβασα το αρθρο, πολύ ενδιαφέρον. Νομίζω ότι ο κύριος στόχος μας πρέπει να είναι η αποφυγή λήψεως οριστικών αποφάσεων εκ μέρους των μαθητών σε μικρή ηλικία. Επομένως αν η απόφαση μετατοπίζεται μετά το Λύκειο, έχουμε κάτι θετικό.

Θα πρέπει επίσης το όλο σύστημα να εμπλουτισθεί και με την δυνατότητα παρακολούθησης πολλαπλών μαθημάτων μέσα στο Πανεπιστήμιο τα οποία θα οδηγούν σε πολλά πτυχία. Π.χ. αν κάποιος από το Φυσικό παρακολουθήσει και ικανό αριθμό μαθημάτων πληροφορικής ή Ιστορίας γιατί να μη μπορεί να πάρει (σε 6 ή 7 χρόνια) και πτυχίο Φυσικού και Πληροφορικού και Ιστορικού;

2. Ένα άλοο σύστημα εισαγωγής στα ΑΕΙ (τρελλό για την ελληνική πραγματικότητα) θα ήταν αυτό των συστατικών επιστολών. Για την εισαγωγή στα ΑΕΙ χρησιμοποιούνται συστατικές επιστολές καθηγητών της μέσης. Παρακολουθούνται σταδιακά οι αποδόσεις των φοιτητών και αν αποδειχθεί ότι οι φοιτητές που έχει προτείνει κάποιος καθηγητής δεν πετυχαίνουν κάποιους στόχους, ο καθηγητής μπαίνει σε μαύρη λίστα και οι επιστολές του δεν έχουν καμμία αξία. Αντίστροφα, καλοί φοιτητές δημιουργούν καθηγητή με σημαντικό κύρος συστατικών. Κάτι τέτοιο θα αναβάθμιζε τρομακτικά το Λύκειο και το κύρος των καθηγητών του.
Ο/Η Aρχικελευστής λέει:

19 Φεβρουαρίου, 2009 στο 10:21 μμ

Aυτή η ιστορία εχει καταντήσει τραγελαφική.Το σύστημα των Δεσμών ήταν μια χαρά. 4 μαθήματα εφ’ολης της ύλης. Μετά βάλανε 13, το μειώσανε στο 8, και τώρα ειναι στα 6 νομίζω. Ειναι πραγματικά γελοία αυτή η συζήτηση. Ενα δίκαιο σύστημα εξετάσεων θα είναι προφανώς αξιοκρατικό. Δηλαδή σκληρό. Πως ένα σύστημα εξετάσεων να μην είναι σκληρό. Πραγματικά δηλαδή. Βέβαια δυστυχώς ετσι ειναι ο ανταγωνισμός. Εχει και ηττημένους.
Ο/Η FT λέει:

20 Φεβρουαρίου, 2009 στο 4:26 πμ

Το θέμα δεν είναι το σύστημα, αλλά ότι ό,τι και να γίνει πάλι στα ίδια καταλήγουμε… τίποτα δε θα αλλάξει αν δεν αλλάξει η νοοτροπία που επικρατεί παντού…
Ο/Η Γιάννης Μπριλάκις λέει:

20 Φεβρουαρίου, 2009 στο 7:53 πμ

Το άρθρο είναι παραπλανητικό. Προσπαθεί να αποφύγει τα μέχρι τώρα εξεταστικά συστήματα προτείνοντας το προπαρασκευαστικό έτος, τελικά όμως διαπιστώνει οτι πάλι χρειάζονται εξετάσεις για να μπεις στις σχολές.
Συμφωνώ με τον αρχικελευστή, το σύστημα των δεσμών είναι μια χαρά, αν εξαιρέσουμε την κράτηση της βαθμολογίας, και τη δυνατότητα να δώσεις εξετάσεις μόνο μια φορά το χρόνο. Το πρόβλημα των δεσμών δεν ήταν στον τρόπο εξέτασης, αλλά στην κακή ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης στο λύκειο σε σχέση με το επίπεδο των θεμάτων (πολλές φορές). Η μεν παραπαιδεία, δικαίωμα του καθενός είναι. Αν το λύκειο ήταν αρκετό, δεν θα ήταν τόσο ανεπτυγμένη.

Προτείνω δέσμες (4 μαθήματα), θέματα βατά για επίπεδο λυκείου (μέσο όρο επίδοσης 15/20), να μην μπορείς να κρατήσεις βαθμούς, και να μπορείς να δώσεις έως και 4-5 φορές το χρόνο, αρκεί να έχεις τελειώσει τη Β λυκείου.
Ο/Η Eυστάθιος Kαμαράτος λέει:

20 Φεβρουαρίου, 2009 στο 12:56 μμ

Eνδιαφέρουσα η ιστορική αναδρομή και πρόταση στην εισήγηση του φίλου κ. Βέργαδου. Εκτιμώ ότι το κύριο πρόβλημα είναι η σχεδόν ανυπαρξία ακαδημαϊκού ήθους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και το χαμηλό ήθος στην ευρύτερη κοινωνία. Γι’ αυτό θα πρότεινα για ενίσχυση της εκπαίδευσης στο Γυμνάσιο και το Λύκειο, τα θέματα να είναι κοινά (τιθέμενα από ενιαίο κέντρο) για όλα τα σχολεία, για πολλά χρόνια, τουλάχιστον στην τελική γραπτή εξέταση εκάστου μαθήματος. Να γίνεται δε και δειγματοληπτικός έλεγχος βαθμολογημένων γραπτών, για αποτροπή παραβατικών ενεργειών. Ίσως η διαδικασία αυτή να εξαναγκάσει την δημιουργική διδασκαλία και εξέταση στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, πριν από τις γραπτές εξετάσεις με τα κοινά θέματα. Οπότε, με αυτήν την διαδικασία να δύναται η επιλογή για την τριτοβάθμια εκπαίδευση να γίνεται επί τη βάσει των βαθμών των μαθημάτων στα απολυτήρια Λυκείου των υποψηφίων φοιτητών/σπουδαστών, όπως και στις προηγμένες χώρες. Φυσικά, εν ανάγκη, να γίνονται και εξετάσεις για τα Τμήματα Παν/μίων με υψηλή ζήτηση. Όσο για την παραπαιδεία, μάλλον θα συνεχίσει να συνυπάρχει σε κάποιο βαθμό. Πάντως, η παραπαιδεία δεν βλάπτει όποιον θέλει ενίσχυση της μάθησης μέσω αυτής και διαθέτει τα απαιτούμενα χρήματα. Επίσης η παραπαιδεία δημιουργεί και θέσεις εργασίας.
Ο/Η XYZ λέει:

20 Φεβρουαρίου, 2009 στο 1:35 μμ

Τη στιγμή που ο υπ. Παιδείας Αρης Σπηλιωτόπουλος απαντά στους εκπαιδευτικούς ότι δεν αντέχει ο κρατικός προϋπολογισμός να δώσει αυξήσεις στους δασκάλους και καθηγητές το υπουργείο Οικονομίας, σύμφωνα με πληροφορίες του esos.gr, θα μοιράσει αυτές τις ημέρες στα πέντε κοινοβουλευτικά κόμματα το αστρονομικό ποσό των 68.208.000,00 ευρώ.
Η ειρωνεία είναι ότι ένα μέρος αυτού του ποσού δίνεται στα πολιτικά κόμματα <ως οικονοµική ενίσχυση για ερευνητικούς και επιµορφωτικούς σκοπούς»,
Δείτε παρακάτω τι θα εισπράξει το κάθε πολιτικό κόμμα:

Ν.Δ. 26.280.294,83
ΠΑ.ΣΟ.Κ. 24.175.150,30
ΚΚΕ 7.318.824,74
ΣΥ.ΡΙΖ.Α. 5.567.953,15
ΛΑ.Ο.Σ. 4.865.776,97

ΣΥΝΟΛΟ 68.208.000,00
Ο/Η Duncan λέει:

20 Φεβρουαρίου, 2009 στο 2:19 μμ

Επιμήκυνση της διάρκειας σπουδών? Αυτό κι αν είναι αντίθετο στο στο πνεύμα της σύγχρονης κοινωνικής ζωής!

Με όλο το σεβασμό, αλλά ζούμε στην ηλεκτρονική εποχή της ταχείας πληροφόρησης. Κάτι τέτοιο σημαίνει αυτόματα, δυνατότητες για κατ’ οίκον διδασκαλία και κατ’ επέκταση για αυτοδιδασκαλία. Άλλωστε, το συμβατικό σχολείο και η ετεροδιδασκαλία εκτοπίζονται μέρα με τη μέρα όλο και περισσότερο, από το διαρκώς αναπτυσσόμενο διαδίκτυο.

Συνεπώς, αν θέλουμε να μιλάμε για – συνεπείς με τις κοινωνικές επιταγές – αλλαγές, τότε θα πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά τη μείωση (αντί για την αύξηση!) της διάρκειας σπουδών, τόσο στη δευτεροβάθμια όσο και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, δίνοντας παράλληλα τα κατάλληλα κίνητρα για αυτο-εκπαίδευση. Μάλιστα, τα κίνητρα αυτά, ήδη υπάρχουν (και δεν θα σταματήσουνε ποτέ να υπάρχουν!) μέσα από τις ανάγκες τις αγοράς εργασίας…
Ο/Η Favlotis λέει:

23 Φεβρουαρίου, 2009 στο 1:49 πμ

@ Duncan

Nαι τυπικά είναι αύξηση της διάρκειας των σπουδών αλλά εξηγεί πως πρακτικά είναι μείωση των σπουδών. Όταν σε τμήματα τετραετούς φοίτησης όπως το μαθηματικό ή το φυσικό, ο μέσος όρος της αποφοίτησης ξεπερνά τα 7 χρόνια, η ύπαρξη ενός προπαρασκευαστικού έτους που θα λειτουργεί με συγκεκριμένους στόχους και αρχές, και αυξημένη αξιοκρατία, θα προετοιμάζει τους νέους φοιτητές για τις μετέπειτα σπουδές τους. Στατιστικά νομίζω πως οι φοιτητές οι οποίοι μένουν πίσω στο πρώτο έτος είναι και αυτοί που καθυστερούν περισσότερο στις σπουδές τους και έχουν χαμηλότερους βαθμούς. Το θέμα είναι όμως να μη γίνει μια απλή μετατόπιση ευθυνών αλλά να έχει και ουσία.

Προσωπικά πιστεύω ότι θα πρέπει να κλείσουν ορισμένες επαρχιακές σχολές και να οργανωθούν 5-6 εθνικές σχολές σε καθεμιά από τις μεγάλες πόλεις και παράλληλα να δίνονται κίνητρα για ένα φοιτητή να σπουδάσει στην σχολή της περιφέρειας του. Η συσσώρευση φοιτητών στις σχολές της Αθήνας (κυρίως αυτές της υψηλής ζήτησης) καθιστά πρακτικά αδύνατο οποιοδήποτε εκπαιδευτικό έργο. Χαρακτηριστικά στη σχολή μου κάθε έτος αριθμεί περί τα 400 άτομα το έτος. Ίσως θα πρέπει να υπάρχει και καλύτερη διασύνδεση των σχολών με τις τοπικές κοινωνίες και την τοπική αγορά.

Γενικά όμως, επειδή η εμπειρία μου από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι σχετικά πρόσφατη, πιστεύω πως πρέπει να οργανωθεί ένα σοβαρό πρόγραμμα σχολικού επαγγελματικού προσανατολισμού. Η υψηλή ζήτηση σε πολλές σχολές δεν έχει καμία λογική και ίσως μια καλά οργανωμένη προσπάθεια ενημέρωσης να αλλάξει σε βάθος χρόνου τις νοοτροπίες που επικρατούν στην ελληνική κοινωνία.
Ο/Η Duncan λέει:

23 Φεβρουαρίου, 2009 στο 5:07 πμ

@ Favlotis

Κατ’ αρχήν, να ξεκινήσω με το ότι θεωρώ πολύ ενδιαφέρουσα την οποιαδήποτε μορφή αναδιοργάνωσης.

Παρόλα αυτά, θέλω να τονίσω ότι διαφωνώ «κάθετα» με κάθε τρόπο αντιμετώπισης του συγκεκριμένου προβλήματος με βάση των διαφόρων «μέσων όρων» ή/και «μέσων καταστάσεων». Δεν έχει καμία απολύτως σημασία αν ο μέσος όρος φοίτησης σε μία σχολή είναι 7 ή 8 χρόνια, όταν την ίδια στιγμή υπάρχουν και φοιτητές (έστω και ελάχιστοι!) που ολοκληρώνουν τις σπουδές τους σε λιγότερα από 4. Είναι πρόδηλο, ότι ένα σύστημα πρέπει να μην αδικεί ή να καθυστερεί ΚαΝέΝαΝ, πόσο μάλλον εκείνους που προσπαθούν και επιτυγχάνουν. Γι’ αυτό πιστεύω ακράδαντα, σε ιδέες αυτοδιδασκαλίας και αυτο-εκπαίδευσης που ευνοούν την – κοινωνικά πιο δίκαιη – ατομικότητα.

Εξάλλου, η ακαδημαϊκή μου πείρα έχει δείξει ότι η βασική αιτία της (πέρα από το φυσιολογικό) πολυετούς φοίτησης στα πανεπιστήμια βασίζεται σε τέσσερις βασικούς παράγοντες:

1) Ανάγκη παράλληλης εργασιακής απασχόλησης από τους φοιτητές. (Που έχει να κάνει και με την αδυναμία οικονομικής ενίσχυσης από το εκάστοτε πανεπιστήμιο)

2) Εξαιρετικά χαλαρό ακαδημαϊκό πρόγραμμα σπουδών. (Ανυπαρξία εργασιών ή προόδων σε τακτική βάση, βαθμός που προέρχεται μόνο από μία πηγή, μη υποχρεωτική παρακολούθηση κτλ)

3) Απαράδεκτα βεβαρυμένο πρόγραμμα στις τελευταίες τάξεις του Λυκείου. (Αυτό δεν χρειάζεται καν ανάλυση!)

4) Ύπαρξη της ευρέως διαδεδομένης, πλην όμως εσφαλμένης, κοινωνικής αντίληψης: «Άντε παιδί μου, διάβασε τώρα για τις πανελλήνιες, για να μπορείς μετά να χαλαρώσεις στο πανεπιστήμιο και να παίζεις τάβλι!»

Ειδικά αυτή η διαφορά «δυναμικού» ανάμεσα στην δευτεροβάθμια και την τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι εξαιρετικά υποτιμημένη, παρόλο που είναι η ρίζα του προβλήματος!

Γι’ αυτό το λόγο, αντί να σκεφτόμαστε πώς θα επιβαρύνουμε κι άλλο τους εφήβους στα πιο ευαίσθητα χρόνια της ζωής τους, θα έπρεπε να σκεφτούμε πώς θα μεταφέρουμε αυτό το «βάρος» στην σαφώς πιο ώριμη και πιο κατασταλλαγμένη ενήλικη περίοδο.

Στο Αμερικανικό σύστημα για παράδειγμα, οι φοιτητές δεν επιλέγουν τμήμα αλλά πανεπιστήμιο! (Με βάση τα δικά μας δεδομένα, είναι σαν να λέμε ότι κάποιος δεν «πέρασε» στο μαθηματικό ή την ιατρική, αλλα στο ΕΚΠΑ). Έτσι, τον πρώτο καιρό αμφιταλαντεύονται ανάμεσα σε διάφορες σχολές, μέχρι τελικά να αποφασίσουν τι θα σπουδάσουν. Και η συντριπτική πλειοψηφία ολοκληρώνει τις σπουδές της σε διάστημα 3 ετών! Κι όλο αυτό, χωρίς να χάσει κανέναν εμβόλιμο χρόνο σε προπαρασκευαστικές τάξεις!

Οι λύσεις υπάρχουν δίπλα μας και το ξέρουμε. Και δεν απαιτούν απαραίτητα αύξηση της χρηματοδότησης στην παιδεία (που ήταν και θα είναι το «μήλον της Έριδος» στο όλο θέμα). Απαιτούν όμως κάτι πολύ πιο δύσκολο για τα ελληνικά δεδομένα: Οργάνωση!
Ο/Η Favlotis λέει:

23 Φεβρουαρίου, 2009 στο 1:14 μμ

Duncan,
δεν διαφωνώ επί της ουσίας σε όσα γράφετε. Και ειδικά η ιδέα να γίνεται επιλογή Ιδρύματος και όχι σχολής προσωπικά μου είναι πολύ ελκυστική. Πάντως, έχω την εντύπωση πως ακόμα και η οργάνωση, όπως την εννοείτε, απαιτεί αρκετά σημαντική χρηματοδότηση και πολύ προσεκτική προετοιμασία. Στην κοινωνία μας δυστυχώς υπάρχει η αυθόρμητη τάση να απαξιώνεται κάθε νέα μεταρρύθμιση.
Ο/Η Eυστάθιος Kαμαράτος λέει:

26 Φεβρουαρίου, 2009 στο 12:41 μμ

Σύμφωνα με το in.gr της 26-2-09 (και Το Βήμα), αντιτίθενται «οι πρυτάνεις των ΑΕΙ με την ελεύθερη πρόσβαση στα πανεπιστήμια λόγω έλλειψης υποδομών, αλλά και με το προπαρασκευαστικό έτος για την εισαγωγή των υποψηφίων στην ανώτατη εκπαίδευση της χώρας». Κατά το in.gr η ορισθείσα από τη Σύνοδο Πρυτάνεων επιτροπή για το εξεταστικό σύστημα εισαγωγή στα ΑΕΙ θα προτείνει πέντε σημεία, εκ των οποίων τα δύο καλύπτονται στην πιο πάνω πρότασή μου: «Η ανάγκη αποσύνδεσης του Λυκείου από τις εισαγωγικές εξετάσεις για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση» και «η διατήρηση των πανελλαδικών εξετάσεων με τη μορφή της εξεταστικής διαδικασίας σε εθνικό επίπεδο από φορέα που θα ελέγχεται από το υπουργείο Παιδείας», αλλά μόνον για τις κοινές γραπτές εξετάσεις στο Γυμνάσιο/Λύκειο στην πρότασή μου. Η ανάγκη δε για τα υπόλοιπα τρία σημεία εξαλείφεται στην πρότασή μου που προτείνει όχι νέες εξετάσεις, αλλά εισαγωγή στα ΑΕΙ επί τη βάσει των (αποδεκτών) βαθμών των απολυτηρίων Λυκείου, όταν θα καταστούν οι βαθμοί αξιόπιστοι.
Θα ήθελα να μάθω αν έχουν εξετάσει την πρότασή μου…
Ο/Η Υποψήφιος Διδάκτωρ Φιλοσοφίας λέει:

20 Μαΐου, 2009 στο 11:54 μμ
Δεν θα έπρεπε το μάθημα των θρησκευτικών να φύγει από τα πανελλαδικώς εξεταζόμενα. http://thriskeftika.blogspot.com/2009/05/blog-post_85.html Συνταγματική και νομική κατοχύρωση του μαθήματος των Θρησκευτικών στην ελληνική εκπαίδευση. [Θεσμική ανάλυση. Θέσεις Ανεξάρτητων Αρχών. Κριτική και σχετικές δικαστικές αποφάσεις] Εισήγηση στην Ημερίδα που έγινε στη Σπαρτη στις 10.03.2009 με θέμα: «Το Μάθημα των Θρησκευτικών στο Σύγχρονο Σχολείο – Θέσεις και Αντιθέσεις – Προοπτικές» Της Ειρήνης Π. Χριστινάκη – Γλάρου, Δρ. Θ. Καθηγήτριας Πανεπιστημίου Αθηνών Δικηγόρου παρ’ Αρείω Πάγω (Ορισμένα σημεία του παρόντος άρθρου λαμβάνονται από προηγούμενο άρθρο μου με τίτλο «Θρησκευτική αγωγή και προσηλυτισμός στην ελληνική πραγματικότητα», δημοσιευθέν στο συλλογικό τόμο Η Θρησκευτική αγωγή στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, Προβληματισμοί και Προοπτικές, επιμ. Κ. Σταυριανού, εκδ. Γρηγόρης, σελ. 67-88.) Το άρθρο 16§2 του ελληνικού Συντάγμαος [1]ορίζει ότι η ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης συγκαταλέγεται στους σκοπούς της Παιδείας. Το Σύνταγμα δίδει γενική κατευθυντήρια αρχή. Δεν κάνει μνεία του είδους της θρησκευτικής εκπαίδευσης που θα πρέπει να παρέχεται στους μαθητές προκειμένου αυτοί να αναπτύξουν τη θρησκευτική τους συνείδηση[2]. Οι συνταγματικά κατοχυρωμένοι σκοποί της Παιδείας είναι δεσμευτικοί για την ελληνική έννομη τάξη [3] και πρέπει να συσχετισθούν κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να αποτελούν συνεκτικό αξιακό όλο [4]. Αποτελεί δυσεπίλυτο ζήτημα αν το αξιακό μοντέλο της ελληνικής Παιδείας, μπορεί να προκύψει μέσα από μια υπεραπλουστευμένη επιλογή μεταξύ της ιστορικής – υποκειμενικής, της συστηματικής ή της αντικειμενικής – τελεολογικής μεθόδου [5].Απαιτείται ο ορθολογικός συνδυασμός όλων των ερμηνευτικών μεθόδων για να δοθεί ένα σαφές περίγραμμα του αξιακού μοντέλου, που έχει επιλέξει ο συνταγματικός νομοθέτης. Είναι δεδομένο ότι βασικός σκοπός της Παιδείας, σύμφωνα με τη βούληση του ιστορικού συνταγματικού νομοθέτη είναι η διάπλαση ελεύθερων και υπεύθυνων πολιτών[6].Είναι επίσης δεδομένο ότι η ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης πρέπει να εναρμονίζεται με τους λοιπούς εκπαιδευτικούς σκοπούς του Σ 16§2, με το δικαίωμα ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας του Σ 5§1, της ελευθερίας της έκφρασης του Σ 14§1, της θρησκευτικής ελευθερίας του Σ 13§§1 και 2, ιδιαίτερα δε της ελευθερίας της θρησκευτικής συνείδησης. Σε θεσμικό επίπεδο δεν θα πρέπει να αγνοηθούν και άλλοι παράμετροι, όπως η υποχρέωση της Πολιτείας να παρέχει προστασία στην αξία του ανθρώπου (Σ 2§1), να μεριμνά για την κοινωνική πρόοδο μέσα σε κλίμα ελευθερίας και δικαιοσύνης (Σ 25§2) και να εγγυάται για τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα των πολιτών, τηρώντας την αρχή της αναλογικότητας (Σ 25§2) [7].Σε όλα τα ανωτέρω πρέπει να ληφθεί ιδιαίτερα υπόψη και το Σ 3§1 περί επικρατούσας θρησκείας, καθώς και η περί απαγορεύσεως του προσηλυτισμού διάταξη του Σ 13§2. Το ενιαίο αξιακό μοντέλο της ελληνικής Παιδείας, δεν προκύπτει πλέον μόνο από το ελληνικό Σύνταγμα. Η Ευρωπαϊκή διάσταση της Παιδείας, όπως αυτή λαμβάνει σχήμα από την Ευρωπαϊκή νομοθεσία, τους ανάλογους Ευρωπαϊκούς θεσμούς, τις κοινωνικές δομές και πραγματικότητες[8] προσδίδει ένα ευρύτερο περίγραμμα στους σκοπούς της Παιδείας [9]με κεντρικό, κατά τη γνώμη μας, άξονα σε επίπεδο νομικής θεσμολογίας, το δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας. Αυτό συμβαίνει διότι η Ευρωπαϊκή θετική στάση απέναντι στην πολυπολιτισμικότητα είναι άμεσα συνδεδεμένη με την επίσης θετική στάση απέναντι στο θρησκευτικό φαινόμενο [10] Συνεπώς, αν στην εθνική νομοθεσία προσθέσει κανείς την Ευρωπαϊκή και τις Διεθνείς Συνθήκες που έχει κυρώσει η Ελλάδα, τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο σύνθετα. Η κατά το ορθόδοξο δόγμα [11]διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών στα σχολεία ερείδεται στη συνταγματική αναγνώριση της Ορθοδοξίας ως επικρατούσας θρησκείας (Σ 3§1) σε συνδυασμό με το επίσης συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα του γονέα να διαπαιδαγωγεί τα τέκνα του σύμφωνα με τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις (Σ 13) [12]δικαίωμα αυτό των γονέων, κατοχυρώνεται και από το άρθρο 18 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα [13] καθώς επίσης το άρθρο 2 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου [14] Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Ελευθεριών, όπως τον διακήρυξε η Διακυβερνητική Διάσκεψη της Νίκαιας, προβλέπει στο άρθρο 4§3 την ελευθερία της εκπαίδευσης και στο άρθρο 22 τον σεβασμό της θρησκευτικής πολυμορφίας στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην Ελλάδα, το 1984, επιχειρήθηκε από την τότε κυβέρνηση ο περιορισμός των ωρών διδασκαλίας του μαθήματος των Θρησκευτικών στη Μέση Εκπαίδευση. Με την ΣτΕ 548/1984 κρίθηκε ότι η μία ώρα διδασκαλίας στη Γ΄ Λυκείου έρχεται σε αντίθεση με το Σ 16§4 [15]Η εκδοση της αποφάσεως αυτής σήμανε μια νέα περίοδο της ελληνικής νομικής και εκπαιδευτικής φιλολογίας, η οποία δεν έχει ακόμη λήξει, με θέμα τον ιδεολογικό ορίζοντα της σχολικής θρησκευτικής αγωγής. Οι ώρες διδασκαλίας, η συνταγματική ή μη κατοχύρωση του κατηχητικού ή ομολογιακού χαρακτήρα του μαθήματος, ο τρόπος προσεγγίσεως του θρησκευτικού φαινόμενου, ακόμη και αυτή καθαυτή η ύπαρξη του μαθήματος, αποτελούν όλα αυτά τα χρόνια αντικείμενο συζητήσεων στην επιστημονική κοινότητα. Με τον N. 1532/85 κυρώθηκε στην Ελλάδα το Διεθνές Σύμφωνο της Νέας Υόρκης για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Μορφωτικά Δικαιώματα (1966), το οποίο μεταξύ άλλων ορίζει ότι η απόλαυση των εξασφαλισμένων από το Κράτος δικαιωμάτων, μπορεί να υποβληθεί σε νομικούς περιορισμούς μέχρι του σημείου που ταιριάζει στη φύση των δικαιωμάτων αυτών αποκλειστικά και μόνο για να εξυπηρετηθεί η γενική ευημερία μέσα σε μια δημοκρατική κοινωνία. Με βάση την ανωτέρω διατύπωση, δικαιολογητικός λόγος του περιορισμού των μορφωτικών δικαιωμάτων είναι το ωφελιμιστικό κριτήριο της γενικής ευημερίας. Κυρίαρχο όργανο εξειδικεύσεως του κριτηρίου αυτού, σε μια σύγχρονη πολυπολιτισμική δημοκρατική κοινωνία δεν είναι απλώς η ικανοποίηση των μορφωτικών αναγκών της πλειοψηφίας εις βάρος της μειοψηφίας [16]αλλά η στάθμιση όλων των παραμέτρων που συντείνουν στη γενική ευημερία, η οποία, σημειωτέον, συνιστά αόριστη νομική έννοια. Η υποχώρηση ορισμένων ποιοτικών ή ποσοτικών χαρακτηριστικών της Παιδείας που αντιστοιχούν στην ικανοποίηση μορφωτικών δικαιωμάτων, όπως εδώ για παράδειγμα της θρησκευτικής εκπαίδευσης, εν ονόματι της γενικής ευημερίας, θέτει, κατά τη γνώμη μας, ένα ρεαλιστικό οικονομοτεχνικό κριτήριο που διαφέρει από Κράτος σε Κράτος και από κοινωνία σε κοινωνία. Η εξισορρόπηση αυτού του κριτηρίου επιδιώκεται με την αναγωγή της φύσεως του εκάστοτε μορφωτικού δικαιώματος σε όριο μεταξύ του σχετικού περιορισμού και της ουσιαστικής καταργήσεώς του. Ο όρος «μορφωτικό δικαίωμα» είναι επίσης μια αόριστη νομική έννοια, που επιδέχεται πολλαπλές ερμηνείες από τον εκάστοτε εθνικό νομοθέτη. Το έτος κατά το οποίο κυρώθηκε το ανωτέρω Διεθνές Σύμφωνο στην Ελλάδα, ψηφίστηκε επίσης ο Ν. 1566/1985. Στο πρώτο άρθρο του ορίζει τους σκοπούς της Παιδείας, μεταξύ των οποίων είναι και η ολόπλευρη, αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητών, ώστε, ανεξάρτητα από φύλο και καταγωγή, να έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες, να ζήσουν δημιουργικά, να εμπνέονται από αγάπη προς τον άνθρωπο, τη ζωή και τη φύση και να διακατέχονται από τα «γνήσια στοιχεία» της ορθόδοξης χριστιανικής Παράδοσης. Ο Έλληνας νομοθέτης δεν είναι απολύτως σαφής ως προς τη σκοποθεσία της θρησκευτικής αγωγής, όταν κάνει λόγο για «διακατοχή» των «γνήσιων στοιχείων της ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης». Έχει ασκηθεί ήδη κριτική στην ασάφεια του κειμένου, με αιχμές ως προς τις προθέσεις του νομοθέτη [17].Πάντως, το νόημα που προσλαμβάνει η διατύπωση αυτή, ερμηνεύεται σε συνάφεια και με άλλους προβλεπόμενους από το ίδιο άρθρο σκοπούς της Παιδείας, όπως την ενημέρωση γύρω από τα αγαθά του σύγχρονου πολιτισμού καθώς και των αξιών της λαϊκής παράδοσης, τη χρήση και αξιοποίηση των αγαθών αυτών, την ανάπτυξη της δημιουργικής και κριτικής σκέψης, τη διαφύλαξη του πολιτισμού και τη δημιουργία πνεύματος φιλίας και συνεργασίας με όλους τους λαούς της γης, προσβλέποντας σε έναν κόσμο καλύτερο, δικαιότερο και ειρηνικό. Το ρήμα διακατέχομαι σημαίνει «αισθάνομαι, κυριεύομαι από συναίσθημα»[18] Συνεπώς, ο στόχος της ελληνικής θρησκευτικής εκπαίδευσης δεν είναι απλώς γνωσιολογικός αλλά αποβλέπει στη δημιουργία ενός βαθύτερου δεσμού των μαθητών με την ορθόδοξη Παράδοση. Φαίνεται ότι ο Έλληνας νομοθέτης, δέχθηκε σε ένα προδικαιικό στάδιο ότι η ορθόδοξη Παράδοση συγκαταλέγεται στα αγαθά του σύγχρονου πολιτισμού και εναρμονίζεται με τις προοπτικές της γενικής ευημερίας στην ελληνική κοινωνία. Η υπ’ αριθμ. 21072α/Γ2/2003 Υπουργική Απόφαση με τίτλο «Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ.) και Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών» καταδεικνύει ένα νέο προσανατολισμό της σχολικής εκπαίδευσης που δεν αφήνει ανεπηρέαστη τη θρησκευτική αγωγή. Η διαθεματικότητα ευνοεί την ανάπτυξη κριτικού πνεύματος, αλλά συγχρόνως καθιστά δυσχερέστερη τη διάκριση μεταξύ των φαινομενολογικών δεδομένων –ζητήματα γνώσης και παρατήρησης– και των αποκαλυπτικών ή μεταφυσικών στοιχείων –ζητήματα πίστης– της διδακτικής ύλης. Επιπλέον δημιουργεί προβληματισμούς σε σχέση με τη διάχυση κατηχητικών – ομολογιακών στοιχείων στα άλλα μαθήματα. Ο ρητός ή σιωπηρός εξοστρακισμός τους από τη διαθεματική προσέγγιση των αντικειμένων της σχολικής μάθησης δεν είναι λύση, διότι καταργεί ένα ουσιώδες και κυρίαρχο στοιχείο του πολιτιστικού περιβάλλοντος στο οποίο ζουν και ανατρέφονται τα παιδιά. Για παράδειγμα, η θρησκευτική αγωγή μπορεί να χρησιμεύσει ως αποτελεσματικό μέσο διαμόρφωσης υγιούς οικολογικής συνείδησης στους νέους [19]. Πέρα από τον στρατηγικό σχεδιασμό προσφοράς του μορφωτικού αγαθού της θρησκευτικής εκπαίδευσης –αναλυτικά προγράμματα, βιβλία, δυνατότητα σχολικού εκκλησιασμού, κ.λπ.– μία ουσιώδης παράμετρος ως προς την επίτευξη του μορφωτικού στόχου είναι το πρόσωπο του διδάσκοντος. Είναι ένα καίριο και ειλικρινές ερώτημα, το κατά πόσον, ο δάσκαλος της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης λαμβάνει σε επίπεδο προπτυχιακών σπουδών τα απαραίτητα γνωσιολογικά εφόδια για να παρέχει τη θρησκευτική εκπαίδευση επαρκώς, αλλά και τις αναγκαίες παιδαγωγικές δεξιότητες, ώστε να μεταδίδει τη γνώση κατά τον τρόπο που του έχει υποδειχθεί από την Πολιτεία, χωρίς να εμπλέκει τη δική του προσωπική στάση απέναντι στο θρησκευτικό φαινόμενο. Γενικά, ο εκπαιδευτικός με ανύπαρκτο ή άχρωμο ή έστω χλιαρό εκκλησιαστικό φρόνημα αδυνατεί να μεταδώσει κάτι περισσότερο από γνώσεις στα παιδιά κατά τη διδασκαλία ενός ομολογιακού μαθήματος, όπως είναι επίσης πολύ δύσκολο ένας ευσεβής ορθόδοξος χριστιανός, όταν λειτουργεί από τη θέση του δασκάλου να προσφέρει το μάθημα κατά τρόπο απλώς πληροφοριακό. Ωστόσο, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι θα ήταν ολέθριο για οποιοδήποτε εκπαιδευτικό σύστημα, να επιτρέπει στον παιδαγωγό να μεταδίδει αντιφατικά μηνύματα και αντίθετες με τις θεμελιώδεις δομές του συστήματος απόψεις [20], ιδιαίτερα όταν αυτό συμβαίνει στο πλαίσιο ενός μαθητοκεντρικού μοντέλου διδασκαλίας, που ακολουθείται πλέον από τα σύγχρονα σχολεία [21]. Είναι γεγονός ότι περισσότερο από το ποσοτικό κριτήριο της θρησκευτικής εκπαίδευσης (αριθμός ωρών διδασκαλίας του μαθήματος των Θρησκευτικών), απασχολεί σήμερα την ελληνική νομική θεωρία το ποιοτικό. Υποστηρίζεται ότι με βάση το άρθρο 9 της Σύμβασης της Ρώμης και το Σ 13, το σχολείο πρέπει να απέχει από τη μονόπλευρη επιβολή μιας συγκεκριμένης στάσης απέναντι στο θείο. Σύμφωνα με την άποψη αυτή, η έννοια του Σ 16 §2 δεν επιτάσσει τον προσανατολισμό της θρησκευτικής εκπαίδευσης προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση αλλά τη θρησκειολογική ενημέρωση των μαθητών ή έστω την παροχή της θρησκευτικής εκπαίδευσης σε προαιρετική βάση [22]. Στο ίδιο πνεύμα κινείται και η θέση περί δήθεν νομικού «εξοστρακισμού» του Σ 16§2 δια του Σ 5§1, διότι η βασική αρχή της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας (Σ 5§1) αναιρείται, αν δεχθεί κανείς τη δυνατότητα της Παιδείας να οργανώνεται ως όργανο επιβολής μιας συγκεκριμένης συνείδησης [23].Το νομικό αυτό επιχείρημα, ωστόσο, ελέγχεται υπό το πρίσμα της γενικής αρχής του δικαίου περί εφαρμογής της ειδικότερης διάταξης όταν αυτή συγκρούεται με μια γενική. Η γενική ρήτρα του Σ 5§1 καθώς και οι ρυθμίσεις του Σ 13§1 περί θρησκευτικής ελευθερίας και ελεύθερης ανάπτυξης της θρησκευτικής συνείδησης δεν μπορούν να καταργήσουν μια ίσου κύρους διάταξη, η οποία ρυθμίζει ένα ειδικότερο θέμα. Απλώς, ο συνταγματικός νομοθέτης και με τα τρία ανωτέρω άρθρα περιγράφει τρεις επιμέρους υποχρεώσεις της Πολιτείας. Στα Σ 5§1 και Σ 13§1 οι υποχρεώσεις αυτές αντιστοιχούν στον εκ μέρους της Πολιτείας και όλων των κοινωνών του δικαίου σεβασμό δύο επιμέρους θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών. Στο Σ 16§2 προβλέπεται η κρατική –και όχι καθολική– υποχρέωση παροχής σε συλλογικό και γενικευμένο επίπεδο των μορφωτικών αγαθών που θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης των νέων. Αυτό δε σημαίνει ότι ο καθένας ειδικότερα δεν έχει το δικαίωμα να μη λάβει την παροχή αυτή. Συνεπώς, σε ατομικό επίπεδο, δίδεται η δυνατότητα σε κάθε γονέα να ζητήσει την εξαίρεση των παιδιών του από την παρακολούθηση του μαθήματος των Θρησκευτικών, για λόγους θρησκευτικής συνείδησης, χωρίς να απαιτείται κάποια αποδεικτική διαδικασία του θρησκεύματος τους, που άλλωστε προσβάλλει το δικαίωμα μη αποκάλυψης των θρησκευτικών πεποιθήσεων [24]. Σχετικά με τη θρησκευτική εκπαίδευση στα ιδιωτικά σχολεία της Καθολικής Εκκλησίας διδάσκεται το δόγμα των Καθολικών σε μαθητές που πρεσβεύουν το ίδιο θρήσκευμα. Στα δημόσια σχολεία της Σύρου και Τήνου το μάθημα των Θρησκευτικών προσφέρεται κατά το δόγμα των Ρωμαιοκαθολικών από κληρικούς και λαϊκούς. Οι Ρωμαιοκαθολικοί της Ελλάδας, μάλιστα, έχουν αποδεχτεί τη χρήση των ίδιων διδακτικών βιβλίων με τους ορθοδόξου [25]. Έχουν νομοθετικά θεσμοθετηθεί τα μειονοτικά μουσουλμανικά σχολεία της Θράκης, ενώ με το Π.Δ. 294/1979 έχουν αναγνωριστεί εορτές και αργίες των Ρωμαιοκα-θολικών και των Μουσουλμάνων. Οι Προτεστάντες δεν ζητούν την εισαγωγή μαθημάτων στη δημόσια εκπαίδευση, αλλά προτιμούν οι γονείς να αναλαμβάνουν τη θρησκευτική εκπαίδευση των παιδιών τους, τα οποία κατ’ αίτηση των κηδεμόνων τους απαλλάσσονται από την υποχρέωση παρακολούθησης του μαθήματος των Θρησκευτικών [26]. Έχει επίσης υποστηριχθεί ότι οι μαθητές εφόσον έχουν φθάσει σε ένα σημείο ωρίμανσης μπορούν να ασκούν το δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας αυτοπροσώπως [27],και άρα να ζητούν και μόνοι τους την εξαίρεση από το μάθημα των Θρησκευτικών για λόγους συνείδησης. Κατά τη γνώμη μας, δεν υπάρχουν νόμιμα ερείσματα που να επιτρέπουν τη χρονική πρόταξη της άσκησης ενός τέτοιου δικαιώματος από άλλα δικαιώματα του ανηλίκου, που περιορίζονται μέχρι την ενηλικίωσή του, όπως η πλήρης δικαιοπρακτική ικανότητα, το δικαίωμα του εκλέγειν κ.λπ. Όπως έχουν τα πράγματα σήμερα στην ελληνική έννομη τάξη, αυτός που έχει δικαίωμα να κρίνει αν ο μαθητής έχει φθάσει σε επίπεδο ωρίμανσης, ώστε να αποφασίζει μόνος του αν θα παρακολουθεί το μάθημα των Θρησκευτικών ή όχι, είναι οι ασκούντες επ’ αυτού τη γονική μέριμνα και έχοντες την επιμέλεια του προσώπου του [28]. Διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα, αν υπήρχε ex lege σχετική χειραφέτηση του ανήλικου μαθητή σε μικρότερη από το 18ο έτος ηλικία, ως προς το θέμα αυτό. Όλοι οι παραπάνω προβληματισμοί κινούνται σε ένα πεδίο αναζητήσεως του lege ferenda, του πως δηλαδή θα έπρεπε να βελτιωθεί ο νόμος και όχι του lege lata, του πως πράγματι είναι και ισχύει σήμερα ο νόμος αυτός [29].Με μια απόφαση σταθμό του ΣτΕ (3356/1995) διαμορφώνεται η κρατούσα στη Νομολογία γνώμη ότι η ελληνική Πολιτεία υποχρεούται να διδάσκει στα σχολεία Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης το μάθημα των Θρησκευτικών κατά το ορθόδοξο χριστιανικό δόγμα, γιατί αυτό συνιστά τη θρησκεία της πλειοψηφίας των Ελλήνων, οι οποίοι έχουν το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα να αξιώσουν από την Πολιτεία να παρέχει στα παιδιά τους την αντίστοιχη θρησκευτική εκπαίδευση. Η απόφαση επαναλαμβάνει την παγία νομολογία ότι το μάθημα πρέπει να διδάσκεται στα σχολεία σύμφωνα με τις αρχές της ορθόδοξης χριστιανικής θρησκείας «επί ικανόν αριθμόν ωρών διδασκαλίας εβδομαδιαίως» [30] Το ΣτΕ δέχεται τον καταρχήν υποχρεωτικό χαρακτήρα του μαθήματος των Θρησκευτικών και των σχολικών θρησκευτικών εκδηλώσεων (εκκλησιασμός, προσευχή). Ωστόσο, με βάση το Σ 13 περί θρησκευτικής ελευθερίας αναγνωρίζεται το δικαίωμα των ετεροδόξων, αλλοθρήσκων, α-θρήσκων ή αθέων να μην παρακολουθούν το μάθημα των Θρησκευτικών και να μη μετέχουν στην προσευχή και τον εκκλησιασμό. Μη ανήκων στην Ορθόδοξη Εκκλησία καθηγητής αποκλείεται από τη Μέση Εκπαίδευση μόνο από το μάθημα των Θρησκευτικών και όχι από τα άλλα [31].Επίσης, είναι σύμφωνο με τη συστηματική ερμηνεία των σχετικών συνταγματικών διατάξεων ότι ο μη ορθόδοξος δάσκαλος τοποθετείται σε πολυθέσιο σχολείο και διδάσκει όλα τα μαθήματα πλην των Θρησκευτικών [32].Στις Θεολογικές Σχολές γίνονται δεκτοί μη ορθόδοξοι φοιτητές [33].Είναι αυτονόητο ότι σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία κανείς δεν θα είχε αντίρρηση να λαμβάνουν και οι θρησκευτικές μειονότητες στα σχολεία το είδος της θρησκευτικής αγωγής που αντιστοιχεί στο δόγμα τους. Είναι γεγονός, ότι η κρατούσα στη νομολογία γνώμη και άρα το εφαρμοζόμενο δίκαιο στην Ελλάδα, δεν θα μπορούσε να ήταν διαφορετικό, αφού ο Έλληνας δικαστής δεσμεύεται απολύτως από τον νόμο και οι αποφάσεις τους έχουν ελάχιστα περιθώρια δικαιοπλαστικής ενέργειας. Πρέπει να σημειωθεί ότι και ο επιστημονικός διάλογος ως προς το lege ferenda δεν είναι άμοιρος και άσχετος από τον κοινωνικό διάλογο και τη δημοκρατική αρχή. Σε κάθε δημοκρατική κοινωνία ο νόμος ισχύει διότι τον ψηφίζει ή τον διατηρεί σε ισχύ η εκλεγμένη από τον λαό νομοθετική εξουσία. Αφενός το άρθρο 16§2 του συνταγματικού νομοθέτη περιέχει γενική κατευθυντήρια αρχή, αφετέρου η αρχή αυτή, κατ’ επιλογή του κοινού νομοθέτη, εξακολουθεί να εξειδικεύεται με τον Ν. 1566 /1985. Η απόφαση 17/2003 η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων κάνει δεκτή την τήρηση αρχείου με προσωπικά δεδομένα μαθητή που αφορούν στην υγεία του, εφόσον κρίνει ότι κάτι τέτοιο είναι αναγκαίο για τη διαπίστωση της ύπαρξης υποχρέωσης εκ μέρους του μαθητή για την παρακολούθηση του μαθήματος της Γυμναστικής. Δεν μετατρέπει το μάθημα από υποχρεωτικό σε προαιρετικό, για να μην προκύπτει έμμεση γνωστοποίηση προβλήματος υγείας του παιδιού. Δεν ίσχυσαν όμως τα όμοια και στην περίπτωση του μαθήματος των Θρησκευτικών. Η υπ’ αριθμ. 17/2002 απόφαση της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων καταλήγει σε διαφορετικές λύσεις. Ασκεί κριτική στην μέχρι τότε ισχύουσα Εγκύκλιο του ΥΠΕΠΘ (1995) η οποία προέβλεπε ως αναγκαία προϋπόθεση για την απαλλαγή μαθητή από το μάθημα των Θρησκευτικών την υποχρεωτική δήλωση του θρησκεύματός του. Αναζητεί νομικό έρεισμα στο άρθρο Σ13 περί θρησκευτικής ελευθερίας. Αποφαίνεται ότι η υποχρεωτική δήλωση του θρησκεύματος αντιβαίνει στην αρνητική θρησκευτική ελευθερία τόσο των ενδιαφερόμενων μαθητών όσο και των γονέων και κηδεμόνων τους και επίσης προσκρούει στο ειδικότερο δικαίωμα των γονέων να εξασφαλίζουν την μόρφωση και εκπαίδευση των παιδιών σύμφωνα με τις δικές τους θρησκευτικές και φιλοσοφικές πεποιθήσεις (άρθρο 2 Πρώτου Πρωτόκολλου ΕΣΔΑ). Η απόφαση επίσης, επικαλείται αορίστως κάποιες ερμηνείες των δικαιοδοτικών οργάνων του Στρασβούργου, τα οποία δεν κατονομάζει, ότι το δικαίωμα αυτό αναφέρεται και στις γενικότερες κοσμοθεωρητικές αντιλήψεις τις οποίες, πέραν των αμιγώς θρησκευτικών, οι γονείς ενδεχομένως ακολουθούν και βάσει των οποίων, επιθυμούν να διαπαιδαγωγήσουν τα παιδιά τους. Από το 2002 λοιπόν η αρχή αποφαίνεται ότι «δεν είναι συνεπώς απαραίτητο να είναι άθεοι, ετερόδοξοι ή ετερόθρησκοι, για να ζητήσουν την απαλλαγή των παιδιών τους από τα μάθημα των θρησκευτικών». Με την ανωτέρω διατύπωση επιχειρείται η υποβάθμιση του μαθήματος των Θρησκευτικών από υποχρεωτικό σε προαιρετικό. Σε αντιστάθμισμα αυτής της θέσεως, η οποία έμμεσα προσπαθεί να μεταβάλλει το νομοθετικό πλαίσιο που αφορά στο μάθημα, χωρίς να ληφθεί νέα νομοθετική πρωτοβουλία, η απόφαση σημειώνει ότι η παρακολούθηση ή μη του μαθήματος των θρησκευτικών και η αναγραφή του σχετικού βαθμού στον τίτλο δεν υποδηλώνει απαραίτητα το θρήσκευμα του κατόχου, αφού και ο άθεος ή ο αλλόθρησκος που επιθυμεί, μπορεί να το παρακολουθήσει, αν δεν προβεί σε σχετική δήλωση. Η τοποθέτηση αυτή αν και με μια πρώτη ματιά μπορεί να ερμηνευθεί ως ενισχυτική του μαθήματος, στην πραγματικότητα το αποδυναμώνει τελείως διότι συνεπάγεται, μολονότι δεν λέγεται ρητά την ορθολογική αντιστοίχηση αυτού του επιχειρήματος με το εξής ανάλογο: Εφόσον η παρακολούθηση δεν υποδηλώνει το ορθόδοξο θρήσκευμα των μαθητών, τότε και η αρνητική δήλωση κατ’ επίκληση των πεποιθήσεων τους δεν υποδηλώνει το μη ορθόδοξο θρήσκευμά τους. Από το 2002 δηλαδή, η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων είχε έμμεσα τοποθετηθεί υπέρ της ουσιαστικά αναιτιολόγητης δήλωσης απαλλαγής από το μάθημα των Θρησκευτικών, της υποβαθμίσεώς του δηλαδή από υποχρεωτικό σε προαιρετικό. Η τελευταία δήλωση της αποφάσεως ότι η διοίκηση (ο υπεύθυνος επεξεργασίας διευθυντής του σχολείου) δικαιούται να ελέγχει τη σοβαρότητα των σχετικών δηλώσεων, παραμένει γράμμα κενό, αν υιοθετήσει κανείς την άποψη ότι η δήλωση απαλλαγής πρέπει να είναι αναιτιολόγητη και να μη συνδέεται με το διαφορετικό του ορθοδόξου θρήσκευμα του δηλούντος. Με την απόφαση αυτή η Αρχή απηύθυνε σύσταση, προειδοποίηση και κλήση προς τον υπεύθυνο επεξεργασίας του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, μέσα σε εύλογο χρόνο –και πάντως όχι περισσότερο απ’ όσο είναι αναγκαίος για την τροποποίηση των σχετικών ρυθμίσεων και την προσαρμογή των σχετικών πρακτικών– να συμμορφωθεί προς το περιεχόμενο της απόφασης της και ειδικότερα: Να εκδώσει κάθε αναγκαία οδηγία προς τις οικείες εκπαιδευτικές αρχές και τους διευθυντές των σχολείων ώστε, εφεξής, από τους γονείς ή κηδεμόνες που επιθυμούν τα παιδιά τους να απαλλαγούν από το μάθημα των Θρησκευτικών να μην ζητείται να δηλώνουν, αν είναι άθρησκοι, ετερόδοξοι ή ετερόθρησκοι, αλλά να ασκούν το δικαίωμα τους αυτό, κατ’ επίκληση των πεποιθήσεών τους και χωρίς να προβαίνουν σε καμία περαιτέρω διευκρίνιση. To ΥΠΕΠΘ αντιμετωπίζοντας την ανωτέρω σύσταση και προκειμένου να εφαρμόσει τόσο το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο περί της υποχρεωτικής σχολικής θρησκευτικής εκπαίδευσης των ορθοδόξων ελληνοπαίδων, αλλά και το Σ 13 περί θρησκευτικής ελευθερίας καθώς και τον Ν. 2472/1997 περί προστασίας των προσωπικών δεδομένων, εξέδωσε την υπ’ αριθμ. 61723/Γ2/13-6-2002 Εγκύκλιο, όπου ορίζεται ότι γίνεται δεκτή η απαλλαγή των μαθητών από το μάθημα των Θρησκευτικών στα σχολεία, εφόσον δηλωθεί αρμοδίως ότι ο μαθητής δεν είναι χριστιανός ορθόδοξος, και χωρίς να απαιτείται ρητή δήλωση του θρησκεύματος στο οποίο ανήκει. Το καλοκαίρι του 2008 ο Υπουργός Παιδείας εξέδωσε τρεις εγκυκλίους (υπ’ αριθμ. 91109/Γ2/10-7-2008, 104071/Γ2/4-8-2008 και Φ12/ 977/109744/ Γ1/ 26-8-08), που αφορούσαν στην απαλλαγή μιας ορισμένης κατηγορίας μαθητών από το μάθημα των Θρησκευτικών. Από τη συνδυαστική ερμηνεία του Σ 16§2 (η Παιδεία «αποτελεί βασική αποστολή του κράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική και φυσική αγωγή των Ελλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και της διάπλασής τους σε ελεύθερους πολίτες»), το άρθρο 1§1α του Ν. 1566/1985 (το οποίο ορίζει ότι το σχολείο έχει ως αποστολή τη δημιουργία ελευθέρων, υπευθύνων και δημοκρατικών πολιτών, οι οποίοι θα «διακατέχονται από πίστη προς την πατρίδα και τα γνήσια στοιχεία της ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης»), το άρθρο 2 του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος (Ν. 590/77) το οποίο προβλέπει ότι η Εκκλησία της Ελλάδος «συνεργάζεται μετά της Πολιτείας, προκειμένου περί θεμάτων κοινού ενδιαφέροντος, ως τα της χριστιανικής αγωγής της νεότητος» και των τριών Εγκυκλίων του ΥΠΕΠΘ (Ιουλίου και Αυγούστου 2008), οι οποίες έχουν διευκρινιστικό χαρακτήρα και δεν καταργούν την ανωτέρω υπ’ αριθμ. 61723/Γ2/13-6-2002 Εγκύκλιο, συνάγεται ότι διατηρείται σε ισχύ και δεν έχει καταργηθεί το υποχρεωτικό του μαθήματος των Θρησκευτικών για τους ορθόδοξους μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Παρά το γεγονός ότι η stricto sensu ερμηνεία όλων των ανωτέρω διατάξεων είναι απλή, το ιστορικό αυτής της υποθέσεως υπήρξε αρκετά περίπλοκο. Η υπ’ αριθμ. 91109/Γ2/10-7-2008 Εγκύκλιος εκδόθηκε ως διευκρινιστική της υπ’ αριθμ. 61723/Γ2/13-6-2002. Η διατύπωσή της ήταν ασαφής, ο δε τρόπος προβολής της στον τύπο και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δημιούργησε σύγχυση στο διοικητικό και εκπαιδευτικό προσωπικό της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, στις Θεολογικές Σχολές των ελληνικών Πανεπιστημίων και σε όλη την κοινωνία. Ορισμένοι μεμονωμένοι φορείς και φυσικά πρόσωπα θεώρησαν ότι καταργείται το υποχρεωτικό του μαθήματος των Θρησκευτικών για τους ορθόδοξους μαθητές. H ασάφεια της Εγκυκλίου οφείλεται στη διατύπωσή της περί αναιτιολογήτου δηλώσεως απαλλαγής εκ μέρους των γονέων των ανηλίκων μαθητών ή των ενηλίκων μαθητών. Η Εγκύκλιος δηλαδή δεν ακολούθησε καν την σύσταση της απόφασης της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, η οποία τουλάχιστον προέβλεπε την επίκληση των πεποιθήσεων των μαθητών και τη σοβαρότητα αυτής της επικλήσεως. Αντίθετα, παρέλειψε να σημειώσει ότι το αναιτιολόγητο της δηλώσεως δεν περιλαμβάνει τους λόγους θρησκευτικής συνειδήσεως, οι οποίοι με βάση το άρθρο Σ 13 και την υπ’ αριθμ. 61723/Γ2/13-6-2002 Εγκύκλιο πρέπει να προβάλλονται ως νόμιμοι λόγοι απαλλαγής από το καταρχήν και δια νόμου θεσπισθέν υποχρεωτικό μάθημα των Θρησκευτικών. Η παράλειψη αυτή, βέβαια, δεν ήταν ικανή να μεταβάλλει ουσιαστικά το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, αντιλαμβανόμαστε όμως όλοι ότι μία Εγκύκλιος οφείλει να είναι απόλυτα σαφής, διότι οι εφαρμοστές της (Δ/ντες σχολείων) δεν έχουν τις περισσότερες φορές την απαιτούμενη νομική κατάρτιση για να προβούν σε νομική ερμηνεία του κειμένου της. Την ανωτέρω ασάφεια επιχείρησε να άρει η υπ’ αριθμ. 104071/Γ2/ 4-8-2008 Εγκύκλιος του ΥΠΕΠΘ, η οποία έκανε ρητή μνεία της επικλήσεως «λόγων συνειδήσεως» κατά τη δήλωση απαλλαγής. Ωστόσο, δημιούργησε την εντύπωση σε ορισμένους κύκλους ότι τους «λόγους συνειδήσεως» μπορούν να επικαλεστούν για την απαλλαγή τους από το μάθημα των Θρησκευτικών και οι ορθόδοξοι μαθητές. Κάτι τέτοιο όμως δεν έχει έρεισμα στον νόμο, καθώς ένας ορθόδοξος χριστιανός δε νομιμοποιείται να επικαλεστεί «λόγους συνειδήσεως» όταν το περιεχόμενο του μαθήματος, όπως έχει διαμορφωθεί με βάση τα Αναλυτικά Προγράμματα του ΥΠΕΠΘ βασίζεται στις αξίες και τα διδάγματα του χριστιανισμού και της ορθόδοξης παράδοσης. Ο θόρυβος και η σύγχυση ήταν τέτοιος, ώστε το ΥΠΕΠΘ εξέδωσε και τρίτη Εγκύκλιο, την Φ12/977/109744/Γ1/26-8-08, η οποία και αυτή εκδόθηκε ως διευκρινιστική όλων των προηγουμένων. Με αυτή την καθίσταται σαφές ότι οι «λόγοι συνειδήσεως» είναι λόγοι που μπορούν να επικαλεστούν αποκλειστικά οι ετερόδοξοι και αλλόθρησκοι μαθητές, των οποίων η ιδιότητά τους αυτή θα πρέπει να αποδεικνύεται με απλή αρνητική δήλωση ότι δεν είναι Ορθόδοξοι. Από όλα τα παραπάνω προκύπτει ότι και οι τρεις Εγκύκλιοι του 2008 ήταν απολύτως περιττές και δεν μετέβαλαν το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο του υποχρεωτικού χαρακτήρα του μαθήματος των Θρησκευτικών για τους ορθόδοξους μαθητές. Συνοψίζοντας τη νομική αξιολόγηση και ερμηνεία των τριών αυτών Εγκυκλίων, παρατηρούμε ότι όχι μόνο δεν κατήργησαν την Εγκύκλιο του 2002, αλλά ενίσχυσαν και ανανέωσαν το κύρος της, αφού απλώς έδωσαν έμφαση στο γεγονός ότι αφενός απαγορεύεται η υποβολή αιτιολογη-μένης δηλώσεως απαλλαγής από το μάθημα περιέχουσα μνεία του θρησκεύματος του μαθητή, και αφετέρου επιβάλλεται η δήλωση απαλλαγής να περιορίζεται στο σημείο ότι ο μαθητής δεν είναι ορθόδοξος, ώστε να προκύπτει η ιδιότητα του μαθητή ως ετεροδόξου ή αλλοθρήσκου και να διασφαλίζεται ότι η απαλλαγή ζητείται για «λόγους συνειδήσεως» και όχι για άλλους λόγους. Παρά την ανωτέρω διαπίστωση ότι από πλευράς νόμου δεν έχει αλλάξει τίποτε ουσιαστικά, πράγμα που επιβεβαίωσε με συνεντεύξεις του ο Υπουργός Παιδείας, ο ίδιος Υπουργός ανέχθηκε την de facto κατάργηση του υποχρεωτικού χαρακτήρα του μαθήματος από ορισμένους Δ/ντες σχολείων, οι οποίοι ερμήνευσαν εσφαλμένα τις τρεις Εγκυκλίους και άρχισαν να δέχονται αιτήσεις απαλλαγής από το μάθημα από ορθόδοξους μαθητές. Στην Ευρώπη η θρησκευτική εκπαίδευση είναι ενταγμένη στην κρατική. Στα 25 από τα 46 κράτη της Ευρώπης (και η Τουρκία) τα Θρησκευτικά είναι μάθημα υποχρεωτικό, και στην πλειοψηφία ομολογιακό. Η Ένωση προτιμά το ομολογιακό περιεχόμενο του μαθήματος, όπως αποδεικνύεται από το πρόγραμμα των λεγομένων Ευρωπαϊκών Σχολείων. Τα σχολεία αυτά απευθύνονται σε τέκνα υπαλ-λήλων των διαφόρων υπηρεσιών της Ενώσεως στις Βρυξέλλες, στο Στρα-σβούργο, στο Λουξεμβούργο και αλλού. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Commission) είναι υπεύθυνη για τον καθορισμό του προγράμματος και της ύλης και τα χρηματοδοτεί. Το μάθημα των Θρησκευτικών διδάσκεται ως υποχρεωτικό και στην πρωτοβάθμια και στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενώ παρέχεται η δυνατότητα εναλλακτικού μαθήματος Ηθικής. Οι γονείς δηλώνουν το θρήσκευμα τους, προκειμένου τα παιδιά να παρακολουθήσουν το μάθημα των Θρησκευτικών κατά το δόγμα της πίστης τους. Η ηγεσία των τοπικών θρησκευτικών κοινοτήτων επιλέγει τους διδάσκοντες και καθορίζει την διδακτέα ύλη. Η ύλη που διδάσκεται στο Ελληνικό τμήμα του Ευρωπαϊκού Γυμνασίου του Λουξεμβούργου περιλαμβάνει τα βιβλία των Θρησκευτικών του ΟΕΔΒ και άλλα κείμενα, όπως η Καινή Διαθήκη από το πρωτότυπο και από μετάφραση, η Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου κ.λπ. [34]. Ένα κείμενο που προκαλεί προβληματισμό είναι η Σύσταση με τίτλο «Θρησκεία και Εκπαίδευση» 1720/2005 [35] Κοινοβουλευτικής Συνελεύ-σεως του Συμβουλίου της Ευρώπης, διευρυμένο όργανο με 46 Κράτη-μέλη και όχι 27. Οι Συστάσεις προς τα μέλη του έχουν συμβουλευτικό και όχι υποχρεωτικό χαρακτήρα. Η Σύσταση 1720/2005 του Συμβουλίου της Ευρώπης, είναι γεγονός ότι σε ορισμένα σημεία της δεικνύει μια πρόθεση ομολογιακού αποχρωματισμού της σχολικής θρησκευτικής εκπαίδευσης. Η Σύσταση αυτή θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως επιχείρημα των πολεμίων του ομολογιακού μαθήματος. Ωστόσο, πρέπει να παρατηρηθεί ότι η Σύσταση δεν ασκεί πολεμική κατά της ομολογιακής θρησκευτικής εκπαίδευσης. Η σκοπιμότητά της συνδέεται με την πολιτική Κρατών, τα οποία για διάφορους λόγους δεν παρείχαν σχολική θρησκευτική εκπαίδευση στους πολίτες τους, όπως η Γαλλία και οι πρώην κομμουνιστικές χώρες [36]. Η στάση αυτή του Συμβουλίου της Ευρώπης. Προδίδει, κατά την εκτίμησή μου, μια στάση άμυνας απέναντι στην τρομοκρατία που λειτουργεί με το ιδεολογικό επικάλυμμα του θρησκευτικού φανατισμού. Η Σύσταση του 2005 υπήρξε το «μουδιασμένο» αποτέλεσμα μιας πρώτης περιόδου επεξεργασίας της μετά την 11η Σεπτεμβρίου διαμορφωθείσας νέας κατάστασης. Η Ευρώπη του σήμερα δεν αποστασιοποιείται από τη Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997) και όλα τα μέχρι σήμερα υποχρεωτικού χαρακτήρα νομοθετήματά της [37]. Η Συνθήκη του Άμστερνταμ ορίζει ρητά ότι οι σχέσεις Εκκλησίας – Πολιτείας σε όλα τα επιμέρους ζητήματα, και άρα σε ό,τι αφορά τα αναλυτικά προγράμματα και το περιεχόμενο της σχολικής θρησκευτικής αγωγής δεν υπάγονται στη νομοθετική αρμοδιότητα της Ένωσης. Ο σεβασμός της Ένωσης προς την εθνική, πολιτιστική ταυτότητα των λαών της και τη θρησκευτική συνείδηση των πολιτών είναι δεδομένη. Όπως δεδομένη είναι και η προσήλωσή της στις Διεθνείς Συμβάσεις περί Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε κάθε νομοθετική της πρωτοβουλία. Στην Ελλάδα, από τους χρόνους της μεταπολίτευσης μέχρι και σήμερα, δεν λείπουν φαινόμενα ασκήσεως πολεμικής κατά του μαθήματος των Θρησκευτικών, η οποία γνωρίζει καιρούς ύφεσης και στιγμές όξυνσης (απόπειρα μείωσης των ωρών διδασκαλίας, υποβάθμισης του μαθήματος εν τοις πράγμασι και χωρίς ξεκάθαρο πολιτικό λόγο σε προαιρετικό, μείωση του αριθμού διοριστέων καθηγητών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, κ.λπ.) και συνδέεται άμεσα με το πρόβλημα των σχέσεων Εκκλησίας και Πολιτείας και του χωρι-σμού ή μη της πρώτης από το Κράτος, αλλά και των σχέσεων του τελευταίου με τις άλλες θρησκευτικές κοινότητες που ζουν και ενεργοποιούνται στην Ελλάδα. Το νομικό υπόβαθρο όλων αυτών των σχέσεων δεν είναι άσχετο με την ιστορία του Γένους και αυτού καθαυτού του Ελληνικού Κράτους [38]. Από την άλλη πλευρά, το θεολογικό υπόβαθρο της Ορθοδοξίας προσφέρει περισσότερες δυνατότητες ειλικρινούς συνάντησης και διαλόγου με τα άλλα δόγματα και θρησκεύματα [39]π.χ. το Ισλάμ, απ’ όσο η δυτική χριστιανοσύνη. Η αναφορά μου στην ιστορία της Ελλάδας και στη θεολογία της Ορθοδοξίας, οι οποίες λειτουργούν σε ένα προδικαιικό στάδιο ως υπερ-θετικές παράμετροι του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου δεν είναι τυχαία. Συνδέεται άμεσα με ένα κείμενο, που κατά τη γνώμη μου, εκτιμάται ως σημαντικό στοιχείο πρόβλεψης του μέλλοντος του μαθήματος στην Ελλάδα. Πρόκειται για ένα απόσπασμα της επιστολής της Θεολογικής Σχολής Αθηνών προς τον Υπουργό Παιδείας (αριθμ. πρωτ. 70/2008), η οποία συντάχθηκε με αφορμή τα γεγονότα των τριών Εγκυκλίων του καλοκαιριού του 2008. Η Γενική Συνέλευση της Σχολής σημειώνει και για τις δύο Θεολογικές Σχολές σ�

Greek University Reform Forum

Για ένα νέο σύστημα εισαγωγής στα ΑΕΙ-ΤΕΙ και την αναβάθμιση του Λυκείου Πέμπτη, Φεβ. 19 2009

12 Responses to Για ένα νέο σύστημα εισαγωγής στα ΑΕΙ-ΤΕΙ και την αναβάθμιση του Λυκείου

Σελίδες

Πρόσφατα σχόλια

Top Posts

Blog Stats

Αρχείο

Kατηγορίες

Blogroll

Ασύστολη διαφήμιση

Greek University Reform Forum

Για ένα νέο σύστημα εισαγωγής στα ΑΕΙ-ΤΕΙ και την αναβάθμιση του Λυκείου Πέμπτη, Φεβ. 19 2009

Share this:

Μου αρέσει αυτό:

Σχετικά

12 Responses to Για ένα νέο σύστημα εισαγωγής στα ΑΕΙ-ΤΕΙ και την αναβάθμιση του Λυκείου

Σελίδες

Πρόσφατα σχόλια

Top Posts

Blog Stats

Αρχείο

Kατηγορίες

Blogroll

Ασύστολη διαφήμιση