Ο σημερινός Ελεύθερος Τύπος δημοσιεύει μιά συνέντευξη/πορτραίτο της αφεντιάς μου με τίτλο «Το σύστημα προωθεί κονφορμιστές και φαύλους» . Η μόνη αντίρρηση που έχω είναι σε αυτό που γράφει στην εισαγωγή «με σπουδαία σταδιοδρομία και διεθνή αναγνώριση». Αντί για «σπουδαία» θα χρησιμοποιούσα «αξιοπρεπή». Τέλος πάντων. Ευχαριστώ τον Ελεύθερο Τύπο για την τιμή και μπράβο του που δίνει βήμα σε «εναλλακτικές φωνές».
Σας δίνω παρακάτω την αρχική εκδοχή της συνέντευξης που ήταν πολύ μακροσκελής για να δημοσιευτεί.
1) Ζείτε και διδάσκετε στην Αμερική. Ήταν η αρχική επιλογή σας ή μήπως «η Ελλάδα τρώει τα παιδιά της»;
Αν δεν τα τρώει, σίγουρα δεν τα αξιοποιεί όπως θα έπρεπε, τόσο αυτά που φεύγουν στο εξωτερικό όσο και αυτά που μένουν στην Ελλάδα και παλεύουν κάτω από αντίξοες συνθήκες. Είναι γνωστό το έλλειμα αξιοκρατίας στην ελληνική κοινωνία: οι γνωριμίες παίζουν μεγαλύτερο ρόλο από τα προσόντα. Προσωπικά λατρεύω τη Νέα Υόρκη αλλά θα επέστρεφα ευχαρίστως αν αυτό δεν εσήμαινε εκπτώσεις στις επιστημονικές μου φιλοδοξίες. Οι πενιχροί μισθοί στο ελληνικό πανεπιστήμιο είναι το τελευταίο που με απασχολεί. Τα μεγάλα αγκάθια είναι η χαμηλή χρηματοδότηση της έρευνας και το κακό κλίμα που επικρατεί στα περισσότερα ελληνικά τμήματα (κλίκες, συναλλαγή, ευνοιοκρατία, αντιδεοντολογικές συμπεριφορές, φυσική και ψυχολογική βία, καταλήψεις). Η ακαδημαϊκή ζωή απαιτεί ψυχική ηρεμία και ευνομία, κάτι που το ελληνικό πανεπιστήμιο αποτυγχάνει παταγωδώς να διασφαλίσει. Υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις εξαίρετων επιστημόνων που δοκίμασαν να επιστρέψουν αλλά στο τέλος ετράπησαν σε φυγή από το «σύστημα».
2) Ποιες είναι οι διαφορές ανάμεσα σε Ελλάδα και Αμερική όσον αφορά στις δυνατότητες για ερευνητικό έργο και την αντιμετώπιση του από την κοινωνία;
Στην Αμερική υπάρχει ευρεία κοινωνική και πολιτική στήριξη της έρευνας διότι η κοινωνία βλέπει πολλά πρακτικά οφέλη από αυτήν (θεραπείες ασθενειών, νέα προϊόντα, κτλ). Δυστυχώς η έρευνα στην Ελλάδα δεν έχει δώσει ακόμα τέτοια απτά αποτελέσματα. Κι έτσι μένουμε εγκλωβισμένοι σε ένα φαύλο κύκλο υποχρηματοδότησης και υποπαραγωγής. Για να ξεφύγουμε χρειάζεται συντονισμένο σχέδιο: αύξηση της χρηματοδότησης αλλά και παράλληλη αύξηση των απαιτήσεων και της λογοδοσίας. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή στην κατανομή της χρηματοδότησης, γιατί όταν ένα μέλος ΔΕΠ δεν διαθέτει τα προσόντα για έρευνα (και υπάρχουν αρκετοί τέτοιοι στα ελληνικά πανεπιστήμια) όσα λεφτά και να του δώσεις θα πάνε χαμένα. Παράλληλα, πρέπει να δοθεί έμφαση στην πρακτική αξιοποίηση των ανακαλύψεων. Να δοθούν π.χ. κίνητρα για κατοχύρωση ευρεσιτεχνιών, να διευκολυνθεί η χρηματοδότηση start up εταιριών με venture capital κτλ. Υπάρχουν αρκετές διεθνείς εμπειρίες περί αυτού (π.χ. Ισραήλ, Σιγκαπούρη). Ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχει μεγάλος αριθμός Ελλήνων που εργάζεται σε εταιρείες του εξωτερικού και έχουν δει από μέσα πώς αυτές δουλεύουν. Ίσως κάποιοι από αυτούς να ενδιαφέρονταν να ξεκινήσουν με λίγη βοήθεια κάτι δικό τους στην Ελλάδα. Γιατί δεν αναλαμβάνονται τέτοιες πρωτοβουλίες από την πολιτεία;
3) Ποια είναι η γνώμη σας για τήν κατάσταση που επικρατεί σήμερα στο χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα; Έχετε πάρει άλλωστε αρκετές πρωτοβουλίες προκειμένου να «αλλάξετε τα πράγματα»…
Από αυτά που ακούω συμπεραίνω ότι η κατάσταση είναι από κακή έως άθλια. Η κύρια ευθύνη ανήκει στην πολιτική ηγεσία που είναι απρόθυμη να αντιμετωπίσει σε βάθος τα προβλήματα, είτε από ατολμία είτε από ιδιοτέλεια. Αυτό που κάνουν είναι να ξύνουν κάθε τόσο την επιφάνεια ώστε να φαίνεται ότι παράγουν έργο. Είναι σαν να περνάς σε σκουριασμένο αυτοκίνητο ένα χέρι μπογιά. Πριν από δύο χρόνια σκέφτηκα ότι θα ήταν καλό να γίνει μιά συλλογή υπογραφών που θα στήριζε τις επερχόμενες μεταρρυθμίσεις και θα ενεργούσε ως αντίβαρο σε συντεχνιακές αντιδράσεις. Η πρωτοβουλία πέτυχε (συγκεντρώθηκαν ~200 υπογραφές), αλλά, παραδόξως, το ΥΠΕΠΘ δεν έδειξε κανένα ενδιαφέρον για τις προτάσεις μας, ουδέποτε αναφέρθηκε σε αυτές, και ουδέποτε μας απάντησε. Ήταν σαν να λένε «μην μπερδεύεστε στα πόδια μας». Είναι αυτή συμπεριφορά ανθρώπων που ενδιαφέρονται να λύσουν τα προβλήματα της χώρας;
4) Ποια είναι η γνώμη σας για το τελευταίο σκάνδαλο των Πανελληνίων εξετάσεων;
Ελλείψει στοιχείων περί του αντιθέτου είμαι πρόθυμος να δεχτώ την εξήγηση του υπουργείου ότι οι οδηγίες του παρεξηγήθηκαν από την συγκεκριμένη διευθύντρια του βαθμολογικού κέντρου. Όμως το περιστατικό αυτό θα έπρεπε να οδηγήσει σε έναν ευρύτερο προβληματισμό για την υφή των Πανελληνίων εξετάσεων και το πώς βαθμολογούνται. Μήπως θα έπρεπε οι εξετάσεις αυτές να μετατραπούν σε εξετάσεις πολλαπλής επιλογής ώστε η βαθμολόγηση να είναι απόλυτα αντικειμενική και να γίνεται αυτόματα από μηχανήματα; Χάνουμε μεν κάποια ευελιξία στο είδος ερωτήσεων που μπορούν να τεθούν, αλλά κερδίζουμε αξιοπιστία, αντικειμενικότητα, και εξοικονόμηση πόρων. Μήπως θα έπρεπε να μετατραπούν σε εξετάσεις δεξιοτήτων, όπως σε πολλές χώρες του εξωτερικού, αντί για εξετάσεις γνώσεων; Μήπως θα έπρεπε να ξαναδοθεί περρισσότερη βαρύτητα στους βαθμούς του Λυκείου (όπως σε όλες τις χώρες) αλλά με μέτρα για την αποφυγή του «πληθωρισμού βαθμών»;
5) Ποια η σχέση σας με την πολιτική; Πώς θα περιγράφατε την σημερινή πολιτική κατάσταση της Ελλάδας;
Πάντα με ενδιέφερε η πολιτική διότι, όπως και η επιστήμη, έχει τεράστιο αντίκτυπο, επηρεάζει τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Όμως ποτέ δεν εντάχθηκα σε κόμμα. Στο 4ο έτος στο πανεπιστήμιο συμμετείχα σε ανεξάρτητο ψηφοδέλτιο (είχαμε απηυδήσει με τους κομματικούς φοιτητοπατέρες). Όσον αφορά τη σημερινή πολιτική κατάσταση, είμαι πλήρως απογοητευμένος. Ήλπιζα ότι η νέα γενιά πολιτικών θα ήταν διαφορετική, ότι με καλές σπουδές και εμπειρίες στο εξωτερικό θα είχε άλλη νοοτροπία. Δυστυχώς, η νέα γενιά είναι «μία από τα ίδια», και χειρότερα. Μάλλον φταίμε εμείς οι πολίτες, που περιμένουμε παθητικά την έλευση ενός «μεσσία» που θα μας λύσει τα προβλήματα χωρίς εμείς να κουνήσουμε ένα δαχτυλάκι. Όμως η ποιότητα του «πολιτικού προσωπικού» συνεχώς μειώνεται – το πολιτικό σύστημα μπλοκάρει τους αξιόλογους και προωθεί κομφορμιστές και φαύλους. Η συνταγματικά κατοχυρωμένη ισονομία των πολιτών παραβιάζεται κατάφωρα. Τα πράσινα και τα γαλάζια παιδιά είναι οι νέοι εναλλάξ προνομιούχοι και οι υπόλοιποι οι παρίες, οι αποκλεισμένοι. Τα κόμματα έχουν γίνει φατρίες που υπηρετούν πρωτίστως τα δικά τους συμφέροντα αντί για αυτά του λαού. Αν θέλετε απόδειξη, κοιτάξτε τα άτομα που τοποθετούν σε καίριες θέσεις του κρατικού μηχανισμού. Αντί να επιζητούν άξιους συνεργάτες, οι υπουργοί χρησιμοποιούν τις θέσεις αυτές ως ανταμοιβή για μετρίους ή και «ανίδεους» αυλοκόλακες που προσέφεραν υπηρεσίες στο κόμμα ή σε αυτούς προσωπικά. Πώς μετά να λυθούν τα προβλήματα της χώρας; Οι πολίτες λοιπόν πρέπει να πάρουν τα πράγματα στα χέρια τους, σεβόμενοι πάντα το Σύνταγμα και τους νόμους. Φανταστείτε 500 άτομα να φτιάχνουν ο καθένας μιά οργάνωση (ή έστω ένα μπλογκ) για κάποιο πρόβλημα που τον απασχολεί, να στρατολογούν τεχνοκράτες για να επεξεργαστούν προτάσεις, και να κάνουν λόμπυ στην πολιτική ηγεσία για να τις προωθήσει. Πιστεύω ότι θα είχε αποτέλεσμα. Τα δικά μου εγχειρήματα είναι η μεταρρύθμιση των ΑΕΙ (GreekUniversityReform.org) και η αξιολόγηση βουλευτών (axiologisibouleytwn.wordpress.org). Κάνω έτσι το χρέος μου ως πολίτης. Ας κάνουν και άλλοι το ίδιο.
Greek University Reform Forum 
Αυτή είναι κατά τη γνώμη μου η πιο αντιπροσωπευτική κουβέντα απ’όλη τη συνέντευξη. Είναι αστείο να λέμε πως στα ελληνικά πανεπιστήμια είναι όλα χάλια. Δεν είναι, υπάρχουν και αξιοπρεπή Τμήματα και Καθηγητές.
Είναι όμως μεγάλη [εθνική] ντροπή οι λίγοι ικανοί να υπερκαλύπτουν με το ολοκληρωμένο έργο τους μια μεγάλη πλειοψηφία «φελλών και ημετέρων» που βασίζονται σε τρύπες του συστήματος για ν’ανελκυθούν εκεί που σε άλλες χώρες ούτε διδακτορικό μπορεί να μην είχαν.
Οι τρεις άξονες που προτείνει ο Θέμης είναι ακριβώς η απάντηση σ’αυτό το μεγάλο πρόβλημα:
Η αύξηση των απαιτήσεων θα βοηθήσει στην επάνδρωση των ιδρυμάτων με τους ικανότερους των επιστημόνων. Η λογοδοσία θα δείχνει όχι μόνο που πάει το δημόσιο χρήμα, αλλά και γιατί έγιναν συγκεκριμένες επιλογές (προαγωγής, έργων, κλπ). Τέλος η χρηματοδότηση με δίκαια κατανομή θα επιβραβεύει τις παραγωγικές ομάδες ξοδεύοντας τα κονδύλια εκεί που μπορούν αληθινά να πιάσουν τόπο και όχι για ρουσφέτια.
http://stae-teiath.blogspot.com/
«Είναι αστείο να λέμε πως στα ελληνικά πανεπιστήμια είναι όλα χάλια.Δεν είναι, υπάρχουν και αξιοπρεπή Τμήματα και Καθηγητές.»
Κύριε Κωνσταντίνε Μιχαηλίδη, είμαι φοιτητής στην ιατρική Κρήτης που αν μη τι άλλο έχει αξιόλογο ερευνητικό έργο για τα ελληνικά δεδομένα. Ικανοί κατα τα άλλα ερευνητές ή και δάσκαλοι ακόμα, έχουν συγκροτήσει κλίκες -στην πολιτική αργκώ της σχολής τις λέμε μπλοκ- που σκοπό έχουν να νέμονται και να αναπαράγουν την εξουσία προς όφελος ημετέρων.
Γνωρίζω οτι σε άλλες σχολές συμβαίνουν χειρότερα -έως πολύ χειρότερα- αλλα η δική μου παρά το θεαματικό της ξεκίνημα στα μέσα του ογδόντα και το αξιοπρεπές επιστημονικό δυναμικό που κατα κανόνα διατηρεί εως σήμερα, έχει μπεί λόγω δομών και θεσμών σε μια συνεχώς επιταγχυνόμενη φθορά.
Η δε νοοτροπία διοίκησης μόνο αξιοπρεπής δεν είναι…
Μάλλον το νεότερο σκάνδαλο δεν είχε προκύψει με τις Πανελλαδικές υποθέτω. Αν και στο σχολιαζόμενο πρέπει να θυμίσουμε ότι διώκονται και οι δύο καταγγέλλουσες καθηγήτριες και ότι ορίστηκε σχολική σύμβουλος -επιβράβευση;- η υπεύθυνη καθηγήτρια για το σκάνδαλο.
Χαίρομαι που ανεξάρτητες φωνές όπως του Θ. Λαζαρίδη διευρύνουν την απήχησή τους.
Πολύ ωραία η συνέντευξη Θέμη.
Τα θερμά μου συγχαρητήρια, με βρίσκεις σύμφωνο στα πάντα.
It is important we continue the discussion in this forum. I am using it as an educational tool, kind like the meetings of the citizens in PNYKA, (without the shouting).
The proponents of radical democracy in Athens, state
that this is exactly what prepared generations to become good citizens and public servants when they were chosen to serve; I tend to agree with this viewpoint. And in the absence of any formal education for us citizens today, I think this forum is a great substitute. As a consquence, the manager of the forum deserves all the credit (given that he also has to write papers, teach, advice graduate students and post-docs, serve in comittees and whatever else is required in one’s institution) Read p.3 of Danztig’s instructions to
new ph.d’s on `What professors do’ here
http://quattro.me.uiuc.edu/~jon/ACAJOB/Latex2e/academic_job/node4.html
Lefteris Kirkinis – Bellevue, Washington
Θα είχε πλάκα να επινοήσουμε ένα δείκτη ακαδημαϊκής διαφθοράς sui generis για τα ελληνικά ΑΕΙ/ΤΕΙ που να περιγράφει φαινόμενα όπως την οικογενειοκρατία και την απόκλιση ερευνητικής παραγωγικότητας ανάμεσα στα μέλη ενός Τμήματος. :)
Είμαι σίγουρος πως στα χειρότερα Τμήματα θα βλέπαμε πολλούς να κάθονται στις πλάτες λίγων…
Στα καλύτερα τμήματα θα το βλέπατε αυτό κ. Μιχαηλίδη, στα καλύτερα. Αυτό είναι το δράμα. Αν το βλέπατε στα χειρότερα, θα ήταν par for the course, ισχύει και αλλού στον κόσμο αυτό…
Το χειρότερο είναι ότι σιγά-σιγά το μικρόβιο μεταδίδεται και σε όσους ξεκίνησαν άψογα… για να μην είναι τα κορόιδα… περνάνε εύκολα απένατι. Δεν θέλουν να αποτελούν μόνιμα τον «περίγελο» όλων… «καλά εσύ τόσα χρόνια είσαι εκεί (στο πανεπιστήμιο) και δεν έκανες τίποτα για την οικογένεια σου …για τον εαυτό σου … μα βλάκας (κάτι άλλο λένε αλλά δεν μου επιτρέπετε να το αναφέρω) είσαι….».
Κύριε Λαζαρίδη οι απαντήσεις σας στις ερωτήσεις με βρίσκουν απολύτως σύμφωνο. Νιώθω σαν να εκφράσατε εμένα, έναν φοιτητή και έναν νεαρό πολίτη που αυτά που ζητάει είναι ακριβώς αυτά που απαντάτε.
Συγχαρητήρια!
Πάντως οι εξετάσεις πολλαπλής επιλογής για τις πανελλήνιες, με λίγη μεταφορά τεχνογνωσίας στους μαθητές απο τους φοιτητές, θα γίνουν το βατερλώ της αξιοκρατίας…
Μόλις είδα ότι η συνέντευξη αναδημοσιεύτηκε στην Προοδευτική Πολιτική. Χαίρομαι, γιατί μου αρέσει πολύ αυτό το site. Η μόνη μου ένσταση είναι στη φράση:
«Η άποψη ενός Ελληνοαμερικανού πανεπιστημιακού …»
Ελληνοαμερικανός είναι ένας Αμερικανός ελληνικής καταγωγής όπως ο George Stephanopoulos. Εγώ είμαι Έλληνας που ζει στο εξωτερικό.
Μεστός ο λόγος του Θέμη – εύγε!
Είναι ενδιαφέρον ότι άτομα με διαφορετικές ιδεολογικές και κομματικές τοποθετήσεις συμφωνούν με αυτά που έγραψα. Αυτό δείχνει ότι στα θέματα της αξιοκρατίας και της διαφάνειας μπορεί να σχηματιστεί ένα ευρύ, υπερκομματικό κοινωνικό κίνημα. Το ζητούμενο είναι ποιά μορφή θα μπορούσε να πάρει αυτό το κίνημα. Μη-κυβερνητική οργάνωση; Ας το σκεφτούμε αυτό.
Θεμης Λαζαριδης είπε: (September 6th, 2007 at 10:32 pm)
«… στα θέματα της αξιοκρατίας και της διαφάνειας μπορεί να σχηματιστεί ένα ευρύ, υπερκομματικό κοινωνικό κίνημα. Το ζητούμενο είναι ποιά μορφή θα μπορούσε να πάρει αυτό το κίνημα. Μη-κυβερνητική οργάνωση; Ας το σκεφτούμε αυτό.»
Καλή ιδέα.
Σημειώνω μερικές σκέψεις.
Ένα κοινωνικό κίνημα προϋποθέτει κοινά αιτήματα σε κοινές διαπιστώσεις.
Θεωρώ ότι κορυφαία αιτήματα (και αδιαμφισβήτητα σύμβολα) του «κινήματος» θα είναι α) η αξιοκρατία και β) η διαφάνεια. Όμως, από εκεί και πέρα χρειάζεται προσδιορισμός, εξειδίκευση και προσαρμογή των αιτημάτων στην πραγματικότητα και την καθημερινή πρακτική ώστε αυτά να γίνονται αντιληπτά και αποδεκτά από τον απλό πολίτη (δηλαδή: αξιοκρατία-διαφάνεια πού, πότε και πώς). Ο προσδιορισμός και η εξειδίκευση των αιτημάτων προϋποθέτει οργάνωση και εργασία. Ένα ερώτημα είναι: πώς θα προκύψει αυτή η οργάνωση και ο συντονισμός της;
Επίσης, για να δημιουργηθεί ένα κίνημα (έστω και ως ΜΚΟ) χρειάζεται χρηματοδότηση. Ένα ερώτημα είναι: πού θα βρεθεί η χρηματοδότηση και πώς θα διοχετευθεί αποτελεσματικά;
Θεωρώντας ότι ένα τέτοιο κοινωνικό κίνημα θα αποκτήσει κάποια στιγμή ευρεία αποδοχή ως προς τα αιτήματα της αξιοκρατίας-διαφάνειας, ένα άλλο ερώτημα είναι: με ποιό τρόπο θα μπορούσε (το κίνημα αυτό) να πιέσει το πολιτικό σύστημα ώστε να γίνουν αποδεκτά τα κοινωνικά αιτήματα; Δηλαδή, είναι δυνατό να ασκηθεί πίεση χωρίς το κίνημα να έχει πολιτική έκφραση (άρα και εκφραστές-πολιτικούς κοινής αποδοχής);
Ένα τέταρτο ερώτημα είναι: πόσο χρόνο προετοιμασίας θέλει ένα τέτοιο εγχείρημα και με ποιές διαδικασίες μπορεί να διατηρηθεί στην επικαιρότητα με συνέπεια και συνέχεια;
Κατά τη γνώμη μου, ανεξάρτητα από τα ανωτέρω ερωτήματα, η επιτυχία ενός τέτοιου εγχειρήματος εξαρτάται κυρίως από τους «μπροστάρηδες» και οπωσδήποτε από το αν είναι αναγνωρίσιμοι και άφθαρτοι.
ΥΓ
1) Η δημιουργία ΜΚΟ έχει και τα καλά της και τα κακά της. Μεταξύ των καλών συγκαταλέγω την ευελιξία και τη δυνατότητα παραγωγής ποιοτικού έργου και κριτηρίων. Όσον αφορά τα κακά, έχω την εντύπωση πώς οι περισσότεροι Έλληνες (πολίτες) δεν «παίρνουν ζεστά» τις ΜΚΟ όπως σε άλλες χώρες. Έχω την εντύπωση δηλαδή ότι έχουν την καχυποψία ότι κρύβονται συμφέροντα πίσω από τις ΜΚΟ (βέβαια, υπάρχει πάντα ο χρόνος για να αλλάξουν άποψη και στάση).
2) Χωρίς να θέλω να κάνω διαφήμιση ή να έχω κάποια σχέση ενημερώνω για την ίδρυση της ΜΚΟ «Σωματείο Ζ» σχετικά με την αξιολόγηση της πολιτικής στην Ελλάδα (με επιστημονικούς δείκτες;) στους στόχους της οποίας περιλαμβάνεται (αντιγράφω από το δημοσίευμα της «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ») η ανάπτυξη κριτηρίων για τη νομιμότητα, τη δημοκρατική διακυβέρνηση, την κοινωνική ευαισθησία, τη διαφάνεια, τη λογοδοσία, τη δημόσια ηθική, την ανθρωποκεντρική διοίκηση κλπ. Το σωματείο αυτό ιδρύθηκε από, όπως δηλώνουν, «πολίτες» από το χώρο της διανόησης, των επιστημών, των επιχειρήσεων αλλά και από άλλες ΜΚΟ.
Την ενημέρωση την έκανα α) για να σχολιάσω ότι: είναι προφανές ότι υπάρχουν ποικίλες ζυμώσεις και πρωτοβουλίες σχετικά με τα κακώς κείμενα στην Ελλάδα και β) για να θέσω τα ερωτήματα: πόσες τέτοιες πρωτοβουλίες χωράνε; μήπως θα έπρεπε να έλθουν όλες σε συνεννόηση και να βρούν τα κοινά σημεία; Εγώ είμαι υπέρ της συνεννόησης και της κοινής γραμμής στα καυτά προβλήματα της ελληνικής πραγματικότητας.
Οι απόψεις του Θέμη περί αξιοκρατίας και αξιολόγησης (όσο αυτή αφορά τουλάχιστο το μικρόκοσμο του ελληνικού Πανεπιστήμιου) ξεκινούν από αγνές προθέσεις. Πάραυτα, είναι στη βάση τους ιδεαλιστικές, απομακρυσμένες από την αντικειμενική πραγματικότητα και σε πολλές περιπτώσεις αγγίζουν τα όρια της αφέλειας.
Ο Θέμης στις αναλύσεις του υποθέτω ότι αγνοεί το νόμο της «ανισόμετρης ανάπτυξης» που ισχύει στις ανταγωνιστικές οικονομίες και κοινωνίες της Δύσης στις οποίες ζούμε και εργαζόμαστε και ο οποίος νόμος ισχύει και για την έρευνα (ή και την εκπαίδευση), τα αποτελέσματά, την αξιολόγηση και χρηματοδότηση της. Θα το περιγράψω απλά: δύο φυσικά πρόσωπα ή ερευνητικές ομάδες με τις ίδιες ικανότητες και αντικείμενο (διανοητικές και γνωστικές), έστω Α και Β, σε μία αρχική φάση χρηματοδοτούνται από έναν η περισσότερους φορείς με ποσά Χ και Υ όπου – για κάποιο εξωγενή λόγο (πχ, ιστορικές ή οικονομικές συγκυρίες, δωρεές, δημόσιες σχέσεις, πολιτικές προσβάσεις, κτλ.) Χ>Υ. Μοιραία, στο τέλος της περιόδου χρηματοδότησης, το ερευνητικό έργο (αλλά και η αποκτηθείσα υποδομή) της ομάδας Α θα υπερτερεί της Β, όπως λογικά θα υπερτερεί και η βαθμολογία της σε μία αντικειμενική αποτίμηση του έργου. Αν αυτή η διαδικασία συνεχιστεί, μετά από διάφορους κύκλους αξιολόγησης και χρηματοδότησης, το χάσμα ανάμεσα στην παραγωγικότητα και το επιτελούμενο έργο ανάμεσα στις Α και Β θα αυξάνει. Αυτό το διευρυμένο χάσμα το βλέπουμε ήδη κάθε χρόνο στις σχετικές αξιολογήσεις και κατάταξη Πανεπιστημίων, ομάδων, αλλά και επιστημόνων ατομικά – παρόλο που ίσως κάπου-κάποτε ξεκίνησαν από μικρές και συγκρίσιμες βάσεις.
Η αξιοκρατία και η αξιολόγηση στο Πανεπιστήμιο και την έρευνα δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται αντιδιαλεχτικά και σε απομόνωση από το ευρύτερο κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον και πολιτικό εποικοδόμημα, και ιδιαίτερα καθόσον λειτουργούν σε μία ανάρχη και απρόβλεπτη αγορά.
Μισό λεπτό. Το παραπάνω είναι γνωστό επιφαινόμενο και καλώς ή κακώς συμβαίνει σε όλες τις κοινωνικοοικονομικές πραγματικότητες της υφηλίου, είτε το θέλουμε είτε όχι.
Δηλαδή στις ΗΠΑ θα πρέπει να τα βάλουν με το Στάνφορντ και το Χάρβαρντ επειδή έχουν αποκτήσει μέσα στις δεκατίες αυτό το «ασύμμετρο πλεονέκτημα» και κερδίζουν πιο πολλά grants και contracts; Στο ΗΒ με την Οξφόρδη και το Κέμπριτζ; Στη Γερμανία με το Μόναχο και την Καρλσρούη; Στη Γαλλία με τη Σορβόννη;
Μπορεί να ακούγεται άδικο το παραπάνω αλλά το αποτελεσματικό είναι τα λεφτά να πηγαίνουν εκεί που μπορούν να πιάσουν τόπο, άσχετο αν λαϊκά έχει επικρατήσει η έκφραση τα «λεφτά πάνε στα λεφτά».
—
Δε μπορούν, είναι αλήθεια. Αλλά οι ομάδες που έχουν το «ασύμμετρο πλεονέκτημα» έχουν και τις «ασύμμετρες υποχρεώσεις» απέναντι στην κοινωνία και τους stakeholders τους.
Η ομάδα Χ θα είναι στο τέλος καλύτερη απ’την ομάδα Υ, αλλά θα έχει ανάγκη να βγάζει και Χ κονδύλια-προσωπικό-αποτελέσματα για να συνεχίσει να είναι καλύτερη και ανταγωνιστική.
Εξάλλου, όταν μια ομάδα αποκτήσει διεθνή αναγνώριση τα κονδύλια δεν είναι πλέον αποκλειστικά εθνικά, αλλά μπορούν να είναι κοινοτικά (ΕΕ) ή και ιδιωτικά (από μεγάλες εταιρείες) οπότε μετά η Ομάδα Χ που μπορεί σε εθνικό επίπεδο να άφηνε πίσω τις υπόλοιπες να έχει να αντιμετωπίσει μια Ομάδα Ζ που είναι σαφώς στο ίδιο επίπεδο.
Δεν έχω καμιά σοβαρή αντίρρηση με τα παραπάνω. Ισως να διατύπωσα ή υπογράμμισα κάτι αυτονόητο, όσο άλλωστε αυτονόητες και στατικές είναι οι συγκρίσεις, κατατάξεις και αξιολογήσεις σε παγκόσμια και εθνικά επίπεδα διαφόρων ερευνητικών φορέων σε αυτό το blog.
Μια συζητήσιμη διαφωνία αφορά στο σχόλιο «οι ομάδες που έχουν το «ασύμμετρο πλεονέκτημα» έχουν και τις «ασύμμετρες υποχρεώσεις» απέναντι στην κοινωνία και τους stakeholders τους.» Θα έλεγα ότι στις περισσότερες περιπτώσεις οι υποχρεώσεις, ιδιαίτερα των ινστιτούτων που αναφέρεις, είναι όντως «ασύμμετρες» αλλά μάλλον προς όφελος των sponsors και stakeholders (συμπεριλαμβανομένου και του κράτους), όφελος που δεν είναι απαραίτητα ταυτόσημο με αυτό που εγώ κατανοώ ως «κοινωνικό όφελος».
Ε και πού βρίσκεται το «κοινωνικό όφελος» στο όνομα μιας συμμετρικής κατανομής των κονδυλίων χωρίς κριτήρια παραγωγικότητας; Εγώ το βλέπω ως χαράμισμα πόρων και αναξιοκρατία.
Αν η ομάδα Χ και Υ παράγουν διαφορετικό έργο μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, θα πρέπει ν’ανταμοιφθούν για τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή ανεξάρτητα αν κάποια χρόνια πριν ξεκίνησαν απ’το ίδιο σημείο ή όχι.
Αν η ομάδα Υ επιθυμεί να κλείσει την ψαλίδα με την Χ καλό θα ήταν να δουλεύει με έξτρα ζήλο παρά να παραπονιέται για το «ασύμμετρο πλεονέκτημα» που απέκτησε η Χ στο πέρασμα των χρόνων…
(είναι της μόδας οι «ασύμμετρες» καταστάσεις τελευταία ή μου φαίνεται; )
Δεν μπορεί να υπάρξει «συμμετρική» κατανομή (κοινωνικών) πόρων για έρευνα και άλλους σκοπούς και, συνπεπώς, το ερώτημα σου είναι υποθετικό. Ζούμε σε μία «ασύμμετρη» κοινωνία στηριζόμενη σε «ασύμμετρες» οικονομικές σχέσεις, έτσι ή αλλιώς, και χωρίς την αναίρεση τέτοιων σχέσεων η πεποίθηση σε κάποια απόλυτη «αξιοκρατία» είναι ιδεαλιστική.
Τελικά, η λέξη «ασύμμετρος» – ας είναι καλά ο Πολύδωρας – έγινε η λέξη της χρονιάς…
Όντως.
Αλλά η αξιοκρατία δεν έχει ανάγκη από επιθετικούς προσδιορισμούς. Ασύμμετρη ή συμμετρική, ποσώς μας ενδιαφέρει. Το σημαντικό είναι να υπάρχει, ακόμα και στην δική μας γεμάτη ψεγάδια ΜΗ ιδανική κοινωνία.
Τα λεφτά που σκορπίζονται σε υποπαραγωγικούς επιστήμονες με βάση μια κακώς εννοούμενη κοινωνική πολιτική έχει μακροπρόθεσμες αρνητικές συνέπειες για όλους τους φορολογούμενους, άσχετο αν σε πρώτη φάση φαίνεται το δέον.
Η λέξη της χρονιάς όντως!! :)
Rebel,
Έγραψες «Ζούμε σε μία “ασύμμετρη” κοινωνία στηριζόμενη σε “ασύμμετρες” οικονομικές σχέσεις, έτσι ή αλλιώς, και χωρίς την αναίρεση τέτοιων σχέσεων η πεποίθηση σε κάποια απόλυτη “αξιοκρατία” είναι ιδεαλιστική.»
Ποια είναι η συμμετρική κοινωνία, που υπήρχει, που έχει υπάρξει και πως θα την δημιουργήσουμε;
Μήπως είναι κι αυτή «ιδεαλιστική»; Μήπως η ανθρώπινη υπόσταση με τις αδυναμίες και τις ανισότητες/ασυμμετρίες που εμπεριέχει κάνει οτιδήποτε απόλυτο ουτοπικό έτσι κι αλλιώς;
Είμαστε όλοι ισότιμοι αλλά όχι ίδιοι. Δε θα πετύχουμε όλοι τα ίδια πράγματα. Μια ρεαλιστική κοινωνία είναι αυτή που αναγνωρίζει την διαφορετικότητα ως πλεονέκτημα και όχι ως μεονέκτημα.
Ζω κι εργάζομαι στο Ηνωμένο Βασίλειο σε σχετικά καλό πανεπιστήμιο. Πιστεύω ότι υπάρχει σαφέστατα αναζήτηση αξιοκρατίας (για τον απλούστατο λόγο οτί αλλιώς θα υποστούμε βαρύτατες κυρώσεις, ενώ αν προσλάβουμε τον καλύτερο θα έχουμε όλοι όφελος. Αν δεν υπήρχαν αυτά δε νομίζω να υπήρχε αξιοκρατία) αλλά απο την άλλη μεταξύ πολύ καλών υποψηφίων πολλές φορές οι απόψεις διαφέρουν και σε μία πρόσληψη υπάρχει πάντα ρίσκο (ειδικά εδώ που υπάρχει tenure ουσιαστικά από την κατώτερη ακαδημαικη βαθμίδα).
Basil,
Απάντηση στο «Ποια είναι η συμμετρική κοινωνία, που υπήρχει, που έχει υπάρξει και πως θα την δημιουργήσουμε…;» δεν έχω. Η κριτική μου αφορούσε στη χρήση του όρου «αξιοκρατία» και προτάσεων για την επίτευξή της στο πλαίσιο υφιστάμενων κοινωνικών και παραγωγικών σχέσεων.
Κατ’αρχήν η «αξιοκρατία» πρέπει να ορίζεται και οριοθετείται κατά περίπτωση, αλλιώς αποκτά υπερβατικό και ιδεαλιστικό χαρακτήρα. Επίσης, μάλλον συμφωνούμε ότι η κατάκτηση κάποιας απόλυτης «αξιοκρατίας», ακόμα και σε κοινωνικά μικροεπίπεδα όπως το Πανεπιστήμιο, είναι ουτοπική. Πάρ΄ όλα αυτά δέχομαι ότι μπορούμε, για παράδειγμα, να ισχυριστούμε ότι έχουμε «αξιοκρατία» στην εκλογή μιας συγκεκριμένης θέσης ΔΕΠ με συγκεκριμένα κριτήρια, αρκεί δηλαδή να ανάγουμε την έννοιά της αξιοκρατικής επιλογής σε σωστές και προκαθορισμένες διαστάσεις.
«Είμαστε όλοι ισότιμοι αλλά όχι ίδιοι.»
Δεν είμαστε ισότιμοι. Μιλάω κι εγώ με την ανάλογη εμπειρία είκοσι και βάλε χρόνων και στις δύο μεριές του Ατλαντικού, όπως και της εμπειρίας (ως φοιτητής και εργαζόμενος) σε «καλά» Πανεπιστήμια και των δυο χωρών. Δεν νομίζω οτι χρειάζεται να τεκμηριώσω με στοιχεία ότι η επιλογή και διαλογή νέων στα κορυφαία τουλάχιστον Πανεπιστήμια των ΗΠΑ και του ΗΒ είναι ταξική, όπως ταξικά διαμορφώνεται και η συνολική πορεία ενός ανθρώπου μέσα από τα αντίστοιχα εκπαιδευτικά συστήματα – από τη στοιχειώδη εκπαίδευση μέχρι το διδακτορικό και την τελική επάνδρωση εταιριών, ερευνητικών κέντρων και των ίδιων αυτών των κορυφαίων Πανεπιστημίων.
Εξαιρέσεις υπάρχουν, αλλά ανάμεσα σε δύο ανθρώπους με τις ίδιες έμφυτες ικανότητες και ταλέντα, τις περισσότερες ευκαιρίες (η τη μεγαλύτερη πιθανότητα) να εξελιχτεί, δηλαδή να αξιοποιήσει αυτό το ταλέντο και να διαπρέψει θα έχει αυτό με τις περισσότερες οικονομικές δυνατότητες. ‘Αρα, η κοινωνική «αξιοκρατία» μας σκοντάφτει στο πρώτο εμπόδιο – το ταξικό και το οικονομικό.
Να συνυπολογίζουμε, άραγε, τις οικονομικές προϋποθέσεις και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες σπούδασε κάποιος, όταν κρίνουμε το έργο του σε μια εκλογή ΔΕΠ; Να εξετάζουμε το βαθμό των Πανελληνίων εξετάσεων ή των A-Levels κάποιου μέσα από το πρίσμα της οικογενειακής του κατάστασης και των δυνατοτήτων (σε φροντιστήρια, postcode σχολείου, βιβλία, υπολογιστές, internet, περιβάλλον, κτλ.) που η οικογένεια του παρείχε σε σύγκριση με άλλους;
Μια μικρή είδηση για τη διαφθορά στη εκπαίδευση εδώ:
http://www.paso.gr/site/index.php?option=com_content&task=view&id=302&Itemid=81
Η τάξη είναι απόρροια της δομής της κοινωνίας μας. Δε γνωρίζω καμία κοινωνία που να έχει πετύχει (οικονομικά και πολιτισμικά) δίχως κάποια μορφή ταξικού διαχωρισμού σε όλη τη διάρκεια της ανθρωπότητας.
Για να μην το γυρίσουμε όμως στα φιλοσοφικά-ιδεολογικά, η ερώτηση είναι απλή; Βλέπεις κάτι διαφορετικό να μπορείς να γίνει;
Φυσικά και όχι.
Όταν βλέπεις δύο αθλητές να τρέχουν ο ένας μπορεί να είναι φυσικό ταλέντο κι ο άλλος καχεκτικός αλλά να έχει λιώσει στις προπονήσεις; Ποιός απ’τους δύο είναι ηθικό να κερδίσει τον αγώνα;
Ακριβώς το ίδιο πράγμα συμβαίνει σε κάθε μορφή αξιολόγησης αποτελεσμάτων.
Φαντάσου το σουρεαλιστικό σενάριο: θα εμφανιστεί κάποιος που θα κατηγορήσει τη μικρασιατική καταστροφή γιατί ξερίζωσε τους παππούδες του και δεν έδωσε τα εφόδια στους γονείς να σπουδάσουν και οπότε μετά και ο γιός είχε «ασύμμετρο μειονέκτημα» ν’ανταγωνιστεί τα υπόλοιπα παιδιά που είχαν περισσότερα λεφτά απ’αυτόν να πληρώσουν για καλύτερο φροντιστήριο…
Οι προεκτάσεις του παραπάνω [αστείου] σεναρίου δείχνουν το αδύνατο μιας τέτοιας προσέγγισης.
—
Προσοχή! Δεν υποστηρίζω πως το κράτος δεν πρέπει να βάζει στην άκρη χρήματα γι’αυτούς που πραγματικά δεν έχουν πόρους ή γι’αυτούς που πραγματικά το αξίζουν… απλά δε μπορώ να βλέπω να τα σκορπάει στο όνομα μιας κοινωνικής δικαιοσύνης που χρησιμοποιεί λανθασμένες παραμέτρους.
Rebel,
Είναι σίγουρο οτί το τι ευκαιρίες έχει κάποιος στη ζωή επηρεαζεται άμεσα από το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον. Σε εκλογές ΔΕΠ βέβαια δεν μπορεί να υπάρχει τέτοια κανονικοποίηση. Να μην κάθομαι και εξηγώ τώρα το προφανές. Αυτό αντιμετωπίζεται πολύ νωρίτερα στο εκπαιδευτικό σύστημα (που εν αντιθέσει με τα πανεπιστήμια, πάσχει βαθύτατα κατά τη γνώμη μου στο ΗΒ αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία). Είναι δύσκολο πρόβλημα με πολλές παραμέτρους αλλά είναι σίγουρο οτί τα πράγματα είναι καλύτερα τώρα απ’ότι τη Βικτωριανή εποχή.
Από την άλλη το σύστημα εδώ είναι φτιαγμένο έτσι ώστε να ευνοεί τον καλύτερο (το ποιος είναι καλύτερος είναι αποτέλεσμα ορθολογικών κριτηρίων που πηγάζουν από την αξιολόγηση) και γενικά υπάρχει ευθύνη για τις πράξεις του καθενός. Πολλά στραβά υπάρχουν κι εδώ (βιβλίο μπορώ να γράψω!) αλλά γενικά υπάρχει ένα σύστημα με carrots and sticks έτσι ώστε να ευνοηθεί η αξιοκρατία και να μας συμφέρει να είμαστε αξιοκρατικοί. Από την άλλη η ανθρώπινη φύση έχει μικρότητες και μερικές φορές ακόμα κι εδώ και παρά τα συστήματα έχουμε προβλήματα αλλά όχι στην έκταση της αγαπημένης μας χώρας καταγωγής. Απο τη δικιά μου εμπειρία των 15 χρόνων στο εξωτερικό και χωρίς να θεωρώ τον εαυτό μου ειδικό, θεωρώ τα πανεπιστημιακά νομοσχέδια στην Ελλάδα (καινούρια και παλιά) ανεπαρκή, δεν εισάγουν την υπευθυνότητα, δε προάγουν την αξιοκρατία, δεν κάνουν τις απαραίτητες τομές και είναι κρίμα. Αλλά η γνώμη μου είναι οτί μπορεί να γίνει αρκεί να υπάρχει η πολιτική βούληση και η διάθεση για σύγκρουση με λιμνάζοντα συμφέροντα δεκαετιών (κυρίως συντεχνιακού χαρακτήρα και ιστορικών αγκυλώσεων). Δηλ. Δε χρειαζεται να αλλάξεις όλη την κοινωνία για το πετύχεις αυτό όπως ίσως υπονοείς. Χρειάζεται μια καλή ανάλυση του τι γίνεται σε άλλες χώρες, ανάλυση των ιδιαιτεροτήτων της πατρίδας μας (εννοώ πχ. τη την παράδοση μας, την ιστορία μας, τις ανάγκες μας σε τεχνολογία κλπ. δεν εννοώ τις συντεχνιακές ισορροπίες και αγκυλώσεις), ανάλυση στο ποιος θα πρέπει να είναι ο σκοπός ενός πανεπιστημίου (έχω την εντύπωση οτί δεν είναι καθόλου προφανές στην Ελλάδα) έτσι ώστε να μπεί ένα ορθολογικό πλαίσιο λειτουργίας και μια τάξη για να μπορεί κανείς να δουλέψει. Είναι αρκετή δουλειά αλλά είναι δυνατόν να γίνει ακόμα και σε μια μη ιδεατή κοινωνία με ασυμμετρίες και αδυναμίες. ΄Αλλες χώρες δηλ. πως τα κατάφεραν και έχουν καλύτερες επιδόσεις από εμάς (ξέχνα ΗΒ και ΗΠ, παρε τη Σουηδία, την Ολλανδία). Είναι πιο έξυπνοι, το έχουν στα γονίδια τους; Δε νομίζω.
Kωνσταντίνε,
Οχι, δεν βλέπω κάτι διαφορετικό να μπορεί να γίνει… Πάραυτα, θεωρώ ότι συμφωνούμε ότι «αξιοκρατία» στην αστική κοινωνία που ζούμε δεν μπορεί να υπάρξει. Τέλος, άλλο πράγμα η αξιοκρατία – μεγάλη κουβέντα πράγματι και αυτή, και άλλο η θέσπιση αποδεκτών ορθολογικών κανόνων και θεσμών για την εκλογή πανεπιστημιακών, που θα βελτιώσουν την παροχή εκπαίδευσης στο ελληνικό Πανεπιστήμιο. Το πρόβλημα τίθεται κύρια με τη χρήση της λέξης «αξιοκρατία», ως ουσιαστικό και επίθετο (πχ αξιοκρατικές εκλογές, εξετάσεις, κτλ.).
Βέβαια, οι ερωτήσεις που παράθεσα στο τέλος ήταν καθαρά ρητορικές.
Basil,
Συμφωνώ με τις απόψεις σου για τους πανεπιστημιακούς θεσμούς στην Ελλάδα και τις ιδιαιτερότητες τους σε αντιδιαστολή με τον ευρωπαϊκό της περίγυρο, αν και διαφωνώ (σημειολογικά και εννοιολογικά) με τη φράση «σύστημα με carrots and sticks έτσι ώστε να ευνοηθεί η αξιοκρατία και να μας συμφέρει να είμαστε αξιοκρατικοί», για τους λόγους που ανέφερα. Για να διορθώσουμε ή μαλλον κανονικοποιήσουμε το ελληνικό σύστημα παιδείας δεν χρειάζονται αναφορές στην «αξιοκρατία» και μάλιστα ανευ όρων.
Ωραία συζήτηση. Για την αξιοκρατία θα ανοίξω νέο ποστ. Εδώ θέλω να θέσω το ερώτημα τι θα πει «αταξική κοινωνία».
α) Αν σημαίνει οικονομική ισότητα, εγώ το θεωρώ όχι μόνο ανέφικτο αλλά και ανεπιθύμητο. Θεωρώ εντελώς άδικο να πληρώνονται όλοι το ίδιο ανεξάρτητα της προσφοράς τους. Κάτι τέτοιο υπάρχει στο ελληνικό δημόσιο και βλέπουμε όλοι πόσο καλά λειτουργεί.
β) Αν σημαίνει ισότητα ευκαιριών και κοινωνική κινητικότητα, τότε συμφωνούμε απόλυτα. Σε αυτό το ιδανικό υπάρχουν μεν τάξεις, αλλά η ταξική ταυτότητα δεν κληρονομείται. Ένα παιδί από την τάξη Α μπορεί να καταλήξει στην τάξη Β και αντιστρόφως με βάση τις ικανότητες και την εργατικότητά του. ΑΥΤΟ το όραμα πρέπει να δούμε πώς θα υλοποιήσουμε.